اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋ جانە پايدالانۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋ جاڭا كەزەكتى ساياساتىنىڭ جاڭالىعى كوپ

انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋي يۇڭگۇي

”ەلىمىزدە وندىرىلگەن مۇنداي ەلەكترمەن گاز ىعىستىرىپ، جۇگەرى تۇقىمىن ٴدال سەبەتىن زەردەلى ماشينانى تۇڭعىش رەت كورۋىم، جۇمىس ونىمدىلىگى، شىنىندا، جوعارى ەكەن“. تاياۋدا ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى توعىزتاراۋ اۋدانى ٴدوڭمالى قالاشىعى باعۋان قىستاعىندا وتكىزىلگەن جاڭا تۇرپاتتى تۇقىم سەبۋ ماشينالارى تەحنيكاسى بويىنشا اتىز باسىندا باۋلۋ ورنىندا اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن جۇرگىزۋشىلەر بەيدوۋ جاساندى سەرىك جول نۇسقاۋ جۇيەسى جۇكتەلگەن ەلەكترمەن ىعىستىرىپ، دالمە ـ ٴدال تۇقىم سەبەتىن زەردەلى ماشينانىڭ جەدەل جۇمىس جۇرگىزۋىن كوزدەن كەشىردى.

ۇلگى كورسەتۋ اياقتاعاننان كەيىن، ىلە وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن جالپىلاستىرۋ باس پۋنكتىنىڭ تەحنيكتەرى تۇقىم سەبۋ ساپاسىنا تەكسەرۋ جۇرگىزگەننەن كەيىن، بۇل ماشينامەن تۇقىم سەپكەندە تەرەڭدىگى بىردەي، ٴدان ارالىعى بىركەلكى بولىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىنىڭ تۇقىم سەبۋ ساپاسى تالابىنا ۇيلەسەتىندىگىن كورسەتتى.

توعىزتاراۋ اۋدانى ٴدوڭمالى قالاشىعى باعۋان قىستاعىنداعى اۋىل شارۋاشىلىق ماشيناسىن جۇرگىزەتىن ٴىرى وتباسى جين دىچياڭ ٴار 5 جىلدا ٴبىر توپ اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن جاڭالاپ وتىرادى. سوڭعى جىلدارى ول جيىنى 300 مىڭ يۋانعا جۋىق اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋ قوسىمشا قاراجاتىن الدى. ناق مايداندا كورسەتىلگەن وسى زەردەلى اۋىل شارۋاشىلىق جابدىعىن كورگەننەن كەيىن، جين دىچياڭ بىرەۋىن ساتىپ الامىن با، جوق پا؟ـ دەگەندى ويلاستىرا باستايدى. ول بىلاي دەدى: ”اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن ساتىپ الۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋ ساياساتىنىڭ ەڭ تومەنگى شەكتەگى قامتاماسىزداندىرۋى بولعاندىقتان، قانشالىق وزىق اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارى بولسا دا، تەك وسى ارادا كادەگە جاراسا، پايدالانۋعا جاقسى بولسا بولعانى، مەن ساتىپ الۋعا باتىلدىق ەتەمىن“.

اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋعا جانە پايدالانۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋ ساياساتى _ اۋىل شارۋاشىلىعىن ماشينالاندىرۋ تۇتاس بارىسىنىڭ جاپپاي جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى تىرەگى. رايونىمىزدا اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋعا جانە پايدالانۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋ ساياساتى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى ٴوندىرىسىنىڭ وسىزاماندانۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدا وراسان زور رول اتقاردى.

تاياۋدا اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل ـ قىستاق مينيسترلىگى، قازىنا مينيسترلىگى «2024 ـ جىلدان 2026 ـ جىلعا دەيىنگى اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋعا جانە پايدالانۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋدى اتقارۋ پىكىرىن» (تومەندە قىسقاشا «پىكىر» دەلىنەدى) باسىپ تاراتىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋعا جانە پايدالانۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋ جاڭا كەزەكتى ساياساتى اتقارىلا باستادى.

«پىكىر» نەگىزىنەن جالپى تالاپ، اتقارۋ ٴتۇيىنى، قوسىمشا قاراجات بەرۋ وبيەكتىسى جانە قوسىمشا قاراجات ولشەمى، قارجى ٴبولىسى جانە ودان پايدالانۋ سياقتى 5 ٴبولىم مازمۇندى قامتيدى، ٴار بولىمدە كوپتەگەن جاڭاشا مازمۇن بار.

ٴتۇيىندى قولداۋ جاعىندا «پىكىردە» مىنالار العا قويىلدى: جوعارى يقۋاتتى تۇقىم سەبۋ ماشيناسى، زەردەلى جوعارى قارقىندى مايسا وتىرعىزۋ ماشيناسى، ٴىرى تۇرپاتتى زەردەلى جوعارى دەڭگەيلى بىرلەسىپ ٴونىم الۋ ماشيناسى سياقتى استىق، ماي تەكتەس نەگىزگى داقىلداردىڭ كولەمدى بىرلىك ٴونىمىن جوعارىلاتۋعا پايدالى، ادىرلى، تاۋلى وڭىرلەردەگى اۋىل شارۋاشىلىق وندىرىسىنە شۇعىل قاجەتتى، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى جابدىقتارى ولقىلىقتارىن تولىقتايتىن، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ باسقا سالالارىندا شۇعىل قاجەتتى اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن كورنەكتىلەندىرۋ كەرەك.

قوسىمشا قاراجات بەرۋ تولىمدىلىعى جاعىندا «پىكىردە» مىنالار ورتاعا قويىلدى: ساراپتاۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشۋعا دەم بەرىپ، شۇعىل قاجەتتى اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساراپتاۋعا ”جاسىل ارنا“ اشىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىنىڭ ساپاسىن كۋالاندىرۋدى جانە ٴۇشىنشى جاق قۇرىلىمىنىڭ تەكسەرۋ ـ ولشەۋ ناتيجەسىن عىلمي، ولشەمدى قابىلداۋ كەرەك.

قوسىمشا قاراجات ولشەمى جاعىندا «پىكىردە» مىنالار العا قويىلدى: پارىقتاندىرىلعان قوسىمشا قاراجات بەرۋدى ىلگەرىلەتىپ، ٴبىر ٴبولىم ٴتۇيىندى ماشينا ـ جابدىقتاردىڭ قوسىمشا قاراجات سوماسىن جوعارىلاتىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتايتىن، جاڭا ماشينا ـ جابدىقتارعا ەرەكشە قوسىمشا قاراجات بەرۋدى اتقارىپ، وزىق ماشينالارعا كوبىرەك قوسىمشا قاراجات بەرۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ ٴوڭىر ىشىندە سانى كوپ، تەحنيكاسى سالىستىرمالى تۇردە مەشەۋ ماشينا ـ جابدىقتارىنىڭ قوسىمشا قاراجات ولشەمىن تومەندەتۋ، قالدىرىپ ٴبىر جاقتى ەتۋ، ٴتىپتى، قوسىمشا قاراجات بەرۋ كولەمىنەن شەگىندىرۋ كەرەك.

جاڭالىق اشۋدى قولداۋ جاعىندا «پىكىردە» مىنالار ورتاعا قويىلدى: اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋ مەن پايدالانۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋدى تەرەڭدەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىنىڭ جۇمىس مولشەرىمەن بايلانىستىرىلعان ناق اقشامەن تولەنەتىن قوسىمشا قاراجات قارجىسىن جۇمىس جۇرگىزۋ ٴتاسىلىن بىرتىندەپ جالپىلاستىرۋ كەرەك.

حاۋىپ ـ قاتەردەن ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ جاعىندا «پىكىردە» مىنالار ورتاعا قويىلدى: قاراستى جەردىڭ باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگى مەن كوپ تاراۋدىڭ ىقپالداستىعىن كۇشەيتىپ، ولكە، قالا، اۋدان سىندى ٴۇش دارەجەلى باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، قوسىمشا قاراجات بەرىلەتىن ماشينا ـ جابدىقتاردى زەرتتەپ ٴوندىرۋ، پايدالانۋ بۋىندارىن باقىلاۋ ـ باسقارۋدى جالپى بارىستا كۇشەيتۋ كەرەك.

قوسىمشا قاراجاتىنا ناق اقشا تولەۋ جاعىندا «پىكىردە» مىنالار ورتاعا قويىلدى: قارجى تولەۋ ٴتارتىبىن ساپالىلاندىرىپ، قاراپايىمداستىرىپ، ەسەپ جابۋ توپ رەتىن ارتتىرىپ، قوسىمشا قاراجاتتىڭ تۇتاس بارىسىن جەلىدە ٴبىتىرۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك. قوسىمشا قاراجاتىنا ناق اقشا تولەۋ جاڭا مەحانيزمى جونىندە ىزدەنىس جاساۋعا دەم بەرىلەدى.

«پىكىردە» مىنالار تالاپ ەتىلدى: ۇكىمەت باسشىلىعىنداعى بىرلەسىپ اتقارۋ جانە باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەحانيزمىن ورناتىپ جانە كەمەلدەندىرىپ، قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگىن، جۇمىس ٴبولىسىن ايقىنداپ، قىزمەت بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. ٴورىس اشا جاڭالىق اشۋعا، اشىق، ٴادىل بولۋعا تاباندى بولىپ، وزىق ماشينالارعا كوبىرەك قوسىمشا قاراجات بەرۋدى ناقتى تياناقتاندىرۋ كەرەك. اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن سىناقتان وتكىزۋدى، ساراپتاۋدى جانە تەكسەرىپ ولشەۋدى باسقارۋدى بارىنشا كۇشەيتىپ، قوسىمشا قاراجات بەرىلەتىن ماشينا جابدىقتارىنىڭ ساپا تولىمدىلىعى وتكەلىن قاتاڭ ٴارى مىقتى ۇستاۋ؛ اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارى كاسىپورىندارىنىڭ ساراپتاۋدى ٴوتىنىش ەتكەن قاراستى جەر باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگىن تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، كۋالىك الۋدان بۇرىنعى تەكسەرۋ مەن كۋالىك العاننان كەيىنگى باقىلاۋدى كۇشەيتۋ؛ ەلىمىزدىڭ ونەركاسىپ جۇيەسىنىڭ تەكسەرۋ، ولشەۋ جۇيەسىندەگى جەتىستىكتەردەن جاقسى پايدالانىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن سىناقتان وتكىزۋ، ساراپتاۋ جانە تەكسەرۋ ـ ولشەۋ قابىلەتىن جەدەل جوعارىلاتۋ كەرەك. كوپ تاراۋ بىرلەسىپ تەكسەرىپ ٴبىر جاقتى ەتۋدى جانە ولكەلەر ارا بىرلەسىپ ٴبىر جاقتى ەتۋدى كۇشەيتىپ، زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى ارەكەتتەردى قاتاڭ جازالاپ، ساياسات اتقارۋداعى تاماشا ٴتارتىپتى پارمەندى قورعاۋ كەرەك.

　　شاعىن كومەكشى

«پىكىردە» مىنالار ورتاعا قويىلدى: قوسىمشا قاراجات ولشەمى جاعىندا جوعارىلاتۋعا دا، تومەندەتۋگە دە كۇش سالىنادى.

ٴبىرىنشى، ٴبىر ٴبولىم ٴتۇيىندى ماشينا ـ جابدىقتاردىڭ قوسىمشا قاراجات سوماسىن جوعارىلاتىپ، ەسەپتەۋ سالىستىرماسىن %30تەن %35كە جوعارىلاتۋ، مۇنىڭ ىشىندە ولكە دارەجەلى جانە ودان جوعارى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن ساراپتاۋ (كۋالاندىرۋ) قۇرىلىمدارىنىڭ ساراپتاۋىنان نەمەسە كۋالاندىرۋىنان (تولىمدى تەكسەرۋ ـ ولشەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ مالىمەتىنە سەنۋ) وتكەن ٴارى اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل ـ قىستاق مينيسترلىگىندە، قازىنا مينيسترلىگىندە تىزىمگە الدىرىلعان جاڭا ەنەرگيالى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن (ارالاس ەنەرگيالى نەمەسە ەلەكترلى قاتارلى ٴتۇيىندى ماشينا ـ جابدىقتار) قامتيدى.

ەكىنشى، ولكە دارەجەلى شىعىس جاۋاپكەرشىلىگى بەلگىلەمە بويىنشا تياناقتانعان، ونىڭ ۇستىنە قوسىمشا قاراجات قارجىسى ناق اقشامەن تولەۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرا الاتىن، ماشينا ـ جابدىق ساتىپ الۋعا قوسىمشا قاراجات بەرۋ قيىن بولۋ جانە تولەۋ باياۋ بولۋ ماسەلەسى بولماعان ولكەلەردە قارجى جالپى مولشەرىن تىزگىندەۋ العى شارتىندا، ٴوڭىر ىشىندە اۋىر دارەجەدە جەتىسپەيتىن، وندىرىسكە شۇعىل قاجەتتى جىلجىمالى كەپتىرۋ ماشيناسى، شىنجىر تاباندى تراكتور، شىنجىر تاباندى ورۋ ماشيناسىنىڭ قوسىمشا قاراجات سوماسىن ۇيلەسىمدى جوعارىلاتۋ، ەسەپتەۋ سالىستىرماسى ەڭ جوعارى بولعاندا %40تەن اسپاۋى كەرەك.

ٴۇشىنشى، ٴوڭىر ىشىندە سانى كورنەكتى دارەجەدە كوپ، تەحنيكاسى سالىستىرمالى تۇردە مەشەۋ بولعان ماشينا ـ جابدىقتارعا بەرىلەتىن قوسىمشا قاراجات ولشەمىن تومەندەتىپ، قالدىرىپ ٴبىر جاقتى ەتۋ، ٴتىپتى، قوسىمشا قاراجات بەرۋ كولەمىنەن شەگىندىرۋ كەرەك.