□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى سۇڭ ۋيگو

”ٴار جولى شينجياڭعا كەلگەنىمدە وسى اراداعى ادامداردىڭ كوڭىلدى، باقىتتى تۇرمىسىن كورەمىن“، ”تارتىمدى جۇڭگو ادەبيەتى تارتىمدى جۇڭگو شينجياڭىندا ەكەن...“ 8 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى ”جۇڭگونى ارالاپ تانۋ _ كورىكتى شينجياڭدى ارالاۋ“ ەكسكۋرسيا ـ ساپار قيمىلى تابىسپەن اياقتادى، ەگيپەتتىك اۋدارماشى، ەگيپەت حيكمەت مادەنيەت توبىنىڭ ٴتوراعاسى Ahmed Mohamed ElsaidSoliman ۋيشين دوستار شەڭبەرىندە ٴوزىنىڭ جۇڭگونىڭ شينجياڭىنداعى ساپارىن ٴبولىستى، ٴاربىر تاماشا ساتتەر ونىڭ ۋيشين دوستار شەڭبەرىن دۋمانعا بولەدى.

”مەنىڭ حانزۋشا اتىم باي شين، جۇڭگولىق دوستاردىڭ حانزۋشا اتىمدى ەستە ساقتاۋىن ٴۇمىت ەتەمىن“. ەگيپەتتەن كەلگەن باي شين ۇنەمى ٴوزىن وسىلاي تانىستىرادى. ول ”جۇڭگو بىلگىرى“، حانزۋشا اتى بولۋمەن بىرگە، حانزۋ تىلىندە كوپشىلىكپەن ەشقانداي كەدەرگىسىز اڭگىمەلەسە الادى. ول جانە ونىڭ سەرىكتەستىگىنە قاراستى اۋدارماشىلار كەزىندە «لۋشۇن تاڭدامالى اڭگىمەلەر جيناعى»، ۋاڭ شياۋبونىڭ «التىن ٴداۋىر» سياقتى جۇڭگونىڭ ادەبي تۋىندىلارىن اۋدارعاندىقتان، كوپتەگەن حالىقارالىق دوستار ونى تانىپ، كوپتەگەن ەگيپەت وقىرماندارىنىڭ جۇڭگونىڭ ادەبي تۋىندىلارىن كورۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. باي شين دە وسى سەبەپتى 9 ـ كەزەكتى جۇڭحۋا كىتاپ ەرەكشە ۇلەس قوسۋ سيلىعىن، جۇڭگو باسپا توبى كىتاپتارىنىڭ ”سىرتقا شىعۋىنا“ ۇلەس قوسۋ سيلىعىن الدى.

باي شين كەزىندە شينجياڭعا تالاي رەت كەلگەن، بارعان جەرىنىڭ بارىندە ول جەرگىلىكتى ورىنداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىمەن اڭگىمەلەسىپ، ولاردىڭ باقىتتى تۇرمىسىن سەزىنەدى. ٴۇرىمجى قالاسى حۇڭشان باقشاسىندا باي شين كوفە ساتاتىن شاعىن دۇكەنگە كىرىپ، كوفەنى كۇتىپ تۇرعان قىسقا ۋاقىت ىشىندە قوجايىنمەن ساۋدا جولى جونىندە اڭگىمەلەستى؛ شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىندا زەينەتكە شىققان قارتتارمەن بىرگە قارتا وينادى؛ يىڭسار اۋدانى شينجياڭ ٴادىل دارۋاز كوركەمونەرىن جالعاستىرۋ ورتالىعىندا دارۋاز ۇيرەنىپ جاتقان كىشكەنتاي دوستارمەن كۇندەلىكتى جاتتىعۋ جاعدايى جونىندە اڭگىمەلەستى.

”مەن قاراپايىم ادامداردىڭ تۇرمىسىنا ەرەكشە نازار اۋدارامىن، ولاردىڭ جۇزىنەن باقىت كۇلكىسى ەسكەنىن كورگەندە، ولاردىڭ شينجياڭ جونىندەگى شىنايى سەزىمىن ەستىگەندە، ولاردىڭ شينجياڭدا سونشالىقتى باقىتتى تۇرمىس كەشىرىپ جاتقاندىعىن ٴبىلدىم.“ 8 كۇننەن بەرگى كورگەن ـ بىلگەندەرىن اۋىزعا العاندا، باي شين تەرەڭ اسەرگە يە بولدى.

وسى رەتكى ەكسكۋرسيا ـ ساپار ۇيىرمەسىندەگى كوپتەگەن جۇڭگو تانۋشىلاردىڭ، اۋدارماشىلاردىڭ ٴبارىنىڭ حانزۋشا اتى بار: يتاليالىق اۋدارماشى Patrizia Liberati دىڭ حانزۋشا اتى لي شا، پولشالىق جۇڭگو تانۋشى Jan Jakub Zywczok دىڭ حانزۋشا اتى يان جيڭان، رەسەيلىك اۋدارماشى RomanShapiro نىڭ حانزۋشا اتى لو زى ـ ي، يسپانيالىق اۋدارماشى Gabriel García _ Noblejas Sánchez _ Cendal نىڭ حانزۋشا اتى گاۋ بو ـ ي.

”مەنىڭ حانزۋشا اتىمدى مۇعالىمىم قويعان، مەن حانزۋشا اتىممەن ٴوزىمدى تانىستىرۋعا ۇيرەنىپ قالدىم“، ـ دەدى گاۋ بو ـ ي. 28 جىلدىڭ الدىندا ول شەتەلدىك وقۋشى رەتىندە جۇڭگوعا تۇڭعىش رەت كەلىپ، جۇڭگونىڭ ٴداستۇرلى مادەنيەتىنە ەرەكشە قىزىعىپ قالادى، 30 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا ول ىلگەرىندى ـ كەيىندى «شانحايجيڭ»، «جوۋ ي»، «ٴمورالناما» سياقتىلاردى اۋداردى.

گاۋ بو ـ ي بىلاي دەدى: جۇڭگونىڭ تاريحى ۇزاق، مادەنيەتى تەرەڭ، جۇڭگونىڭ وسىنداي تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن يسپان تىلىنە اۋدارعانىمدى داڭق جانە ماقتانىش سانايمىن.

تۇركيالىق اۋدارماشى گىراي جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن تەرەڭ زەرتتەگەن، ول اۋدارعان جۇڭگو ادەبي تۋىندىلارىنىڭ ىشىندە تۇركيا وقىرماندارىنىڭ ەڭ قارسى الۋىنا يە بولعانى «سۇنزىنىڭ اسكەري ايلاسى»، بۇل كىتاپ تۇركيادا تاراتىلعاننان بەرى 23 رەت باسىلىپ، تۇركياداعى ەڭ ٴوتىمدى شەتەل تۋىندىلارىنىڭ بىرىنە اينالدى.

8 كۇندىك شينجياڭ ساپارىندا ٴاربىر ەكسكۋرسيا ـ ساپار ٴتۇيىنى گىرايعا تەرەڭ اسەر قالدىردى، شينجياڭداعى ٴار ۇلت حالقىنىڭ اقىل ـ پاراساتىنىڭ جاۋھارى بولعان كارىز، شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانىنىڭ بوران ـ شاشىندى بارىسىن ايگىلەيتىن 4 ـ شى كوكدالا قالاسىنىڭ قالا جوباسى كورمە سارايى، قىش بۇيىم، باكى، مۋزيكا اسپاپتارىن جاسايتىن قولونەرشىلەر... ول بارلىعىن قول تەلەفونىنا ٴتۇسىرىپ الدى، بۇلار ونىڭ شينجياڭداعى تەرەڭ ەستەمەسىنە اينالدى.

گىراي ٴوزىنىڭ كەزىندە كينو ـ تەلەفيلم تۋىندىلارىندا جانە كىتاپتاردان شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانىن كورگەندىگىن، ايتسەدە، سول ورىنعا بارىپ ارالاۋ ورايى بولماعاندىعىن، وسى جولى كوكدالا قالاسىنىڭ قالا جوباسى كورمە سارايىنا بارىپ، كەزىندەگى اسكەريلەردىڭ سالاۋاتىن جاپپاي وزگەرتىپ شەكارا ٴوڭىردى گۇلدەندىرگەندىگىن كورىپ ەرەكشە تاڭ قالعاندىعىن ايتتى. ”ولاردىڭ وسىنشاما جاپالى شارت ـ جاعدايدا وسىنداي ٴبىر قالانى قۇرىپ شىعۋى ەرەكشە سۇيىندىرەرلىك ٴىس“، ـ دەدى گىراي.

شينجياڭعا كەلىپ ارالاۋ سەربيالىق اۋدارماشى اننانىڭ ارمانى بولاتىن. بۇل جولعى شينجياڭ ساپارىندا ول باسقا ەلدەردىڭ جۇڭگو تانۋشىلارىمەن، اۋدارماشىلارىمەن بىرگە جۇڭگو تىلىندە سويلەپ، ساقپى ۇستادى، جۇڭگوعا تۇڭعىش رەت، جۇڭگو شينجياڭىنا تۇڭعىش رەت كەلگەن بولسا دا، جۇڭحۋا مادەنيەتىن قىزۋ سۇيەتىن ول جۇڭگونىڭ وسى سالت ـ ساناسىنا الدەقاشان قانىق بولىپ كەتكەن ەدى.

”بۇل جولعى ساپاردا ٴبىز شينجياڭنىڭ كوپتەگەن جەرگىلىكتى جازۋشىلارىمەن تانىستىق، الدا مەن ولاردىڭ تۋىندىلارىنا ۇزبەي نازار اۋدارىپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ اناعۇرلىم كوپ ادەبي تۋىندىلارىن سەرىب تىلىنە اۋدارىپ، اناعۇرلىم كوپ وقىرماندارعا تانىستىرامىن“، ـ دەدى اننا.