□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى حي حۇڭۋي
11 ـ ايدىڭ 9 ـ كۇنى شاڭحايدا وتكىزىلگەن 7 ـ كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسى (تومەندە قىسقارتىلىپ ”يمپورت كورمەسى“ دەلىنەدى) اياقتالۋعا تاياعانىمەن، يمپورت كورمەسىنىڭ گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىس كورمە اۋماعىنداعى شينجياڭ سارايىندا ٴباز ـ باياعىسىنداي ادامدار ٴيىن تىرەستى.
وسى كەزەكتى يمپورت كورمەسىندە شينجياڭ سارايى ”شينجياڭ جاقسى جەر“ نەگىزگى تاقىرىبىندا وسىزاماندانعان كورمە فورماسى ارقىلى شينجياڭنىڭ مول زاتتىق بايلىعىن، گۋمانيتارلىق رۋحىن جانە جاڭا داۋىردەگى اشىق، وسىزاماندانعان، حالىقارالانعان جاڭا وبرازىن تولىق ايگىلەدى.
حوتان قاس تاسى كورمە اۋماعى شينجياڭ سارايىنداعى ەڭ نازار اۋدارعان اۋماقتاردىڭ ٴبىرى. ادەمى حوتان قاس تاسى ويما ونەرى كوپتەگەن حوتان قاس تاسى اۋەسكەرلەرىن ايالداپ تاماشالاۋعا جانە پىكىرلەسۋگە باۋرادى، ٴۇرىمجى حايپاي قاس تاسى ويماسى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسىن جالعاستىرۋ سارايىنىڭ جاۋاپتىسى جاڭ ليانجيە قاس تاسى ويماسى ونەرىن، قاس تاسىن پارىقتاۋ شەبەرلىگىن تۇسىندىرۋمەن قاربالاس بولدى.
”يمپورت كورمەسىندە ەڭ ارالاعىم كەلگەنى شينجياڭ سارايى بولدى“. شاڭحايلىق ساۋداگەر گاۋ يۋان بىلاي دەدى: حوتان قاس تاسى ويماسىنىڭ فورماسى ادەمى، دەسە دەگەندەي ەكەن. قاس تاسى اۋەسكەرىمىن، قاس تاسى ويماسى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسىن جالعاستىرۋشىمەن پىكىر اۋىستىرىپ كوپ نارسە ٴبىلدىم.
”يمپورت كورمەسى ايگىلەۋدىڭ، پىكىر اۋىستىرۋدىڭ ساحناسى، وسى تۇعىردان پايدالانىپ حوتان قاس تاسى مادەنيەتىن ايگىلەۋدى ٴۇمىت ەتەمىن“. جاڭ ليانجيە ايگىلەۋدەن، پىكىر اۋىستىرۋدان تىس، كاسىپورىننىڭ تاعى كوپتەگەن ەل ٴىشى ـ سىرتى تاپسىرىستارىنا يە بولعاندىعىن ايتتى.
دۋبايلىق ساۋداگەر وسمان جاڭ ليانجيەنىڭ ويۋ شەبەرلىگىن اۋىز جاپپاي القادى. ”حوتان قاس تاسى مەن ٴاتىردى ۇشتاستىرىپ، ادەمى كوركەمونەر بۇيىمىن جاساعىم كەلەدى. وسمان ٴوزىنىڭ تاياۋدا شينجياڭعا بارىپ، ناقتى ورىندا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، ٴتۇيىلىستىرۋ جاسايتىندىعىن ايتتى.
حوتان قاس تاسىنان تىس، شينجياڭ سارايى تاعى اتلاس كەزدەمەسىن بوياۋ تەحنيكاسى، حوتان دارىلىك شايى، شينجياڭ قامىر ٴمۇسىنى، التاي مادەنيەت جاسامپازدىعى سياقتى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى نىساندارىن جانە بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندەگى ۋاكىلدىك سيپاتقا يە مادەنيەت ـ ساياحات بايلىعىن، سونداي ـ اق مادەنيەت جاسامپازدىق ونىمدەرىن ايگىلەدى. شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە وسى كورمە بۇيىمدارى كورمەگە قاتىناسقان جۇڭگولىق، شەتەلدىك كورەرمەندەردى كەڭ كولەمدە نازار اۋدارۋعا باۋراپ، كوپشىلىككە شينجياڭ مادەنيەتىنىڭ مايەگى جانە جاسامپازدىق كاسىپ سالاسى جونىندە اناعۇرلىم تەرەڭ تۇسىنىككە يە ەتتى.
”بۇگىن شينجياڭ سارايىنا كەلىپ، ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە كوپتەگەن ونىمدەردى ەكسكۋرسيالاپ قاتتى قىزىقتىم“. شانشيلىق ساۋداگەر ليۋ ميڭشۋان شينجياڭعا بارىپ مادەنيەت مايەگىن سەزىنۋدى، سونداي ـ اق سەلبەستىك ورايىن قاراستىرۋدى ٴۇمىت ەتەتىندىگىن ٴبىلدىردى.
ناندى فاكتور ەتكەن قامىر مۇسىندەرى سول جەردە كوپتەگەن جان كۇيەرلەردى باۋرادى، ٴۇرىمجى يۇنديڭ كوركەمونەر جاسامپازدىق مادەنيەت كاسىپ سالاسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى نا ديڭحاۋ جەتىك شەبەرلىگىنە جانە ۇشقىر قيالىنا سۇيەنىپ، اينىعىسىز ٴار ٴتۇرلى قامىر ٴمۇسىن وبرازدارىن جاسادى.
”مول تابىسقا كەنەلدىم، كوپتەگەن ساۋداگەرلەر بىزبەن تاپسىرىسقا قول قويدى“. نا ديڭحاۋ بىلاي دەدى: كوپشىلىك ناندى فاكتور ەتكەن قامىر ٴمۇسىن توڭازىتقىش جاپسىرمالارىنا قاتتى قىزىقتى، كوپتەگەن كوركەمونەر سارايلارى مەن مادەني جاسامپازدىق كاسىپورىندارى بايلانىس تاسىلدەرىن قالدىرىپ، ىشكەرىلەي سەلبەستىك جاساۋعا دايىندالدى.
حوتاننىڭ ٴدارى شايى سۋسىن عانا ەمەس، سونداي ـ اق ٴدارى ماتەريالى، قازىرگە دەيىن نەشە ٴجۇز جىلدىق تاريحى بار، شينجياڭدا عانا كەزدەسەتىن دەنساۋلىق قورعاۋ سۋسىنى بولىپ تابىلادى.
ٴۇرىمجى جوحۋا زايزى مادەنيەت جاسامپازدىق شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاسامپازدىق باس باقىلاۋشىسى يىن چين سول جەردە شاي قايناتۋ ونەرىن كورسەتتى. ”يمپورت كورمەسى سياقتى حالىقارالىق ۇلكەن ساحنادا حوتاننىڭ دارىلىك شايىن كورسەتكەنىمدى ەرەكشە ماقتانىش سەزىندىم“. يىن چين كوپتەگەن تاماشالاۋشىلاردىڭ حوتاننىڭ كونە شايحاناسىنا بارىپ، ۇستىندە سەزىنىپ كورگىلەرى كەلەتىندىكتەرىن ايتتى.
كورەرمەندەرگە شينجياڭنىڭ كوپ ۇلت مادەنيەتى ەرەكشەلىگىن اناعۇرلىم تىكە سەزىندىرۋ ٴۇشىن، شينجياڭ سارايى تاعى كورمە تۇعىرىندا كونسەرت ساحناسىن ورنالاستىرىپ، باي مازمۇندى، الۋان ٴتۇرلى ادەبيەت ـ كوركەمونەر كونسەرت نومىرلەرى ارقىلى ٴارى مادەنيەتتى جالعاستىرعان، ٴارى ٴورىس اشا جاڭالىق اشقان شينجياڭدى كورسەتتى. تاشقورعان تاجىك اۆتونوميالى اۋدانى ادەبيەت ـ كوركەمونەر ۇيىرمەسىنىڭ تارتىمدى كونسەرتى كوپتەگەن كورەرمەندەردى ايالداپ تاماشالاۋعا باۋراپ، الاڭ قىزۋ دا دۋماندى مەرەيگە شومدى.
”ٴسوزسىز، شينجياڭعا بارىپ ارالاپ كورۋ كەرەك“. بەيجيڭدىك ساۋداگەر شۇي مىڭۋىن بىلاي دەدى: ۇيدەگىلەر بيىل جازدا شينجياڭعا بارىپ، قايتىپ كەلگەن سوڭ شينجياڭنىڭ كوركەم كورىنىسىن، ٴدامدى تاعامدارىن جانە سالت ـ ساناسىن ماقتادى، كەلەر جىلى جازدا مەن دە بارىپ ارالايمىن.
كورمە اۋماعى ىشىندە شينجياڭ ەلەمەنتى بار كيىم ـ كەشەك، شارپى سياقتىلار جەر ـ جەردەن كەلگەن ساۋداگەرلەردى قىزىقتىردى.
”ناق مايدانداعى ساتىلىم ەرەكشە جاقسى بولدى، كورمە بۇيىمدارى تۇگەل ساتىلىپ كەتتى“. شينجياڭ گوجىحۋا كيىم ـ كەشەك جوبالاۋ، زەرتتەۋ ـ اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى ۋاڭ يحۋا بىلاي دەدى: كوپتەگەن ساۋداگەر بايلانىس تاسىلدەرىن قالدىرىپ، ىشكەرىلەي سەلبەستىك جاساۋ ويلارىن ٴبىلدىردى.
”مەن اتلاس ورنەگى بار قوي ٴجۇنى شارپىسىن قاتتى ۇناتتىم، تىم وزگەشە، قويۋ شينجياڭ لەبى ەسىپ تۇر“، ـ دەدى انحۇيلىق ساتىپ الۋشى ساۋداگەر ۋي يني.
وسى كەزەكتى يمپورت كورمەسىندە شينجياڭ سارايى ارنايى ”شينجياڭعا قارجى قوسۋ“ بويىنشا كەڭەسۋ اۋماعىن اشىپ، شينجياڭنىڭ قارجى قوسۋ ورتاسىن جانە ٴتۇيىندى كاسىپ سالاسىنىڭ شوعىرلانۋ احۋالىن ٴتۇيىندى تۇردە كورسەتىپ، ەل اتتاعان سەرىكتەستىكتەر مەن كاسىپورىنشىلاردىڭ ۇستىندە پىكىر اۋىستىرىپ، سەلبەستىك جاساۋىن قارسى الدى.