— امەريكا قاتارلى ەلدەردەن كەلىپ جۇڭگوداعى جوعارى مەكتەپتەردە وقىپ جاتقان وقۋشىلار ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر شينجياڭدا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى

انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى شىن زۋشياۋ

1 ـ ايدىڭ 12 ـ كۇنىنەن 18 ـ كۇنىنە دەيىن امەريكا قاتارلى ەلدەردەن كەلىپ جۇڭگوداعى جوعارى مەكتەپتەردە وقىپ جاتقان وقۋشىلار ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر ىلگەرىندى ـ كەيىندى ٴۇرىمجى قالاسىندا، تۇرپان قالاسىندا، اقسۋ ايماعىندا، قاشقار ايماعىندا جانە سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىندا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولىپ، جوعارى مەكتەپ، مۇراجاي، اۋىل ـ قىستاق، كاسىپورىن، كورىنىس وڭىرلەرى سياقتى جەرلەردى ارالاپ، ٴار ۇلت تۇرعىندارىمەن ىشكەرىلەي اۋىس ـ كۇيىس جاساپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ قوعامى ورنىقتى، ەكونوميكاسى دامىعان، مادەنيەتى گۇلدەنگەن، ۇلتتارى ىنتىماقتى، دىندەر تاتۋ بولعان ناقتى جاعدايىن شىنايى سەزىندى.

ۇرىمجىدەگى كەزىندە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى شينجياڭ داشۋەسىنە بارىپ، مەكتەپ تاريحى سارايىندا شينجياڭ داشۋەسىنىڭ 100 جىلدىق دامۋ، قۇرىلىس تاريحىن، سونداي ـ اق وقىتۋ، عىلمي زەرتتەۋ جانە دارىندىلاردى باۋلۋ جاقتارىنداعى جاعدايلارىن ۇعىستى. جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن ايگىلەۋ قيمىلىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى شينجياڭ داشۋەسىنىڭ وقۋشىلارىمەن بىرگە حاتكەرلىك ۇيرەنىپ، نارت قىزىل شۋانجى قاعازىنا جۇڭگونىڭ ”福“ ٴارىبىن بىرگە جازدى، دۋماندى دا ويناقى مۋزيكا ٴۇنى كوتەرىلگەندە، كوپشىلىك بىرگە شات ـ شادىمان شينجياڭ ٴبيىن بيلەدى.

شينجياڭ حالىقارالىق ٴماجىلىس ـ كورمە ورتالىعىنا بارعاندا، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى ”شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسى نەگىزگى تاقىرىپتىق كورمەسىن“ ەكسكۋرسيالاپ، سۋرەت، بەينەجازبا جانە ناقتى زات كورمەسى سياقتىلار ارقىلى لاڭكەستىكتىڭ، ٴدىني ۇشقارىلىقتىڭ جۇڭگو شينجياڭىنا اكەلگەن زالالىن ۇعىستى، ولار جۇڭگو شينجياڭىنىڭ لاڭكەستىك پەن ٴدىني ۇشقارىلىققا سوققى بەرۋ جولىنداعى قۇلشىنىستارىن تۇسىنەتىندىكتەرىن ٴبىلدىردى.

شينجياڭ مۇراجايىنىڭ كورمە زالىندا چين پاتشالىعىنان بۇرىنعى داۋىردەن چيڭ پاتشالىعى داۋىرىنە دەيىنگى باعالى مادەني ەسكەرتكىشتەر تاريح كەرۋەنىندە جۇڭگو شينجياڭىندا تۋىلعان اڭگىمەلەردى ٴۇن ـ ٴتۇنسىز بايانداپ تۇر. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى ٴالسىن ـ ٴالى ايالداپ، زەر سالا قاراپ، ٴتۇسىندىرۋشىنىڭ تانىستىرۋىن مۇقيات تىڭداپ، مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ استارىنداعى اڭگىمەلەردى سۇرادى، ۇعىستى.

تۇرپان قالاسىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر ىلگەرىندى ـ كەيىندى يارعول بايىرعى قالاسى، كارىز باقشاسى، سۋگۇڭ مۇناراسى، گاۋچاڭ رايونى يار قالاشىعى شينچىڭ شيمىن قىستاعى سياقتى جەرلەرگە باردى. سول جەردىڭ وزىندە تاماشالاۋ، تۇسىندىرمەنى تىڭداۋ سياقتى فورمالار ارقىلى جەرگىلىكتى ورىننىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ، جالعاستىرۋ، اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ سياقتى جاقتاردا قول جەتكىزگەن تابىستارىن ىشكەرىلەي ۇعىستى.

يارعول بايىرعى قالاسىندا سەيىلدەگەن ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى تۇسىندىرۋشىگە ىلەسىپ، يارعول بايىرعى قالاسىنىڭ ۇزاق تاريحىن تىڭدادى. ”يارعول بايىرعى قالاسى ماعان تەرەڭ اسەر قالدىردى، وسى ارادان تەرەڭ تاريحي استار مەن شۇعىلالى مادەنيەتتىڭ باۋرامدىلىعىن تەرەڭ سەزىندىم“، ـ دەدى بەيجيڭ داشۋەسىنىڭ دوكتور اسپيرانتىSHYY RAMBO (شى حاۋجيە).

كارىز باقشاسىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى كارىز قۇدىعىنىڭ تىك قۇدىق، جاسىرىن توعان، اشىق ارىق قاتارلى ٴبىر قىدىرۋ قۇرىلىس قۇرىلعىلارى ارقىلى تيانشان قار ـ مۇزىنان ەرىگەن سۋدى ەگىنجايلارعا، قىستاقتارعا جەتكىزىپ، جەردى قۇنارلاندىرعاندىعىن ۇعىستى. وسى ۇلى باستاما ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرىن جۇڭگونىڭ ەرتەدەگى ادامدارىنىڭ ەرەن اقىل ـ پاراساتى مەن قاجىماس رۋحىنا ٴتانتى ەتتى.

گاۋچاڭ رايونى يار قالاشىعى شينچىڭ شيمىن قىستاعىن ارالاعاندا، رەتتى دە تازا شارۋالار اۋلاسى، كەڭ اۋىل ـ قىستاق جولى، دۋماندى مادەنيەت الاڭى... اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ اسەم كورىنىسى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەردى جۇڭگو شينجياڭىنداعى اۋىل ـ قىستاقتاردىڭ كۇن سايىن جاڭارىپ، اي سايىن تۇلەجىگەن دامۋى مەن گۇلدەنۋىن شىنايى سەزىندىردى.

اقسۋ ايماعىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى باي اۋدانىنداعى قىزىل تاس ۇڭگىرىنە بارىپ، شارباق جولدى بويلاپ العا تارتىپ، مىڭ جىلدىق جىبەك جولى وركەنيەتى ساقتالعان ۇڭگىرلەردى كورىپ، جىبەك جولى وركەنيەتىنىڭ مىڭ جىلدىق مانىنە ٴتانتى بولدى. مىڭ جىلدىق بوران ـ شاشىننىڭ شايۋىن باستان كەشكەنىمەن، تاس ۇڭگىردەگى قابىرعا سۋرەتتەردىڭ قالدىقتارىندا ٴالى دە ەسكىرمەس كەلبەت ساقتالىپ، بۇرىنعى شۇعىلالى تابىستاردى بەينەلەپ تۇر.

چيڭحۋا داشۋەسىنىڭ تولىق كۋرس وقۋشىسى MIKAYELYAN LEVON (لياڭ لىفىڭ): ”جۇڭگو شينجياڭىنىڭ مىڭ جىلدان اسقان وسى مادەنيەت مۇراسىن وسىنشاما جاقسى قورعاعاندىعى ادامدى، راسىندا، ٴتانتى ەتەدى“، ـ دەدى سۇيىنە.

كۇشاردىڭ ۇلكەن نان شاعىن كوشەسىندە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى توناردان جاڭا شىققان ناننان ٴدام تاتتى. ساپ ـ سارى بولىپ پىسكەن ناندار دوڭعالاقتىڭ ۇلكەندىگىندەي، سىرتى ۇگىلمەلى، ٴىشى جۇمساق، حوش ٴيىسى اڭقيدى. چيڭحۋا داشۋەسىنىڭ تولىق كۋرس وقۋشىسى FANG SOFIYA (فاڭ بويا) ٴدامىن تاتقاننان كەيىن اۋىز جاپپاي ماقتاپ، بۇل ٴوزى جەگەن ەڭ ٴدامدى نان ەكەنىن ايتتى.

ەجەلدەن بەرى جۇڭگو ۇكىمەتى ٴار ۇلتتىڭ ٴداستۇرلى مادەنيەتىن قورعاۋعا، دامىتۋعا جانە جالعاستىرۋعا كۇش سالىپ كەلەدى. توقسۋ اۋدانى ٴىشارىق قالاشىعى جاي قىستاعىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى شەبەرلەردىڭ مۋزيكا اسپاپتارىن قولمەن جاساعانىن كورىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ وزگەشە سالت ـ ساناسىن سەزىندى، سول كۇنى تۇرعىندار راۋاپ، داپ سياقتى ۇيعۇر ۇلتىنىڭ ٴداستۇرلى مۋزيكا اسپاپتارىن شەرتىپ، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەرگە ىستىق ىقىلاستى ٴان ـ ٴبي نومىرلەرىن ۇسىندى.

قاشقار ايماعىنا بارعاندا، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى قاشقار قالاسىنىڭ كونە قالا رايونىن قورعاۋ، جان ـ جاقتى وڭاۋ ەسكەرتكىش سارايىندا باعالى زاتتار كورمەسىن جانە وزىق كوپ مەديالى كورسەتپەلى تۇسىندىرمەنى كورىپ، كونە قالا رايونىن قورعاۋدىڭ، وڭاۋدىڭ ماشاقاتتى بارىسى مەن كورنەكتى تابىستارىن جان ـ جاقتى ۇعىستى. كونە قالا رايونىن جاڭالاعاندا، ٴارى ٴداستۇرلى ستيل مەن مادەنيەت ەرەكشەلىگىنىڭ ساقتالۋى، ٴارى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس ساپاسىن جوعارىلاتۋ ٴادىسى كوپشىلىكتى تامساندىردى.

قاشقار بايىرعى قالا كورىنىس وڭىرىنە بارساڭىز، كوشەلەرى تازا دا رەتتى، كوشە بويىنداعى ٴتۇرلى ـ ٴتۇستى قولونەر بۇيىمدارى كوزدىڭ جاۋىن الادى، جەر ـ جەردەن كەلگەن ساياحاتشىلار سەيىلدەپ جۇرەدى، جاراسىمدى دا تاماشا كورىنىس مەن مۇندالايدى، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى: ”جاڭالانعاننان كەيىنگى كونە قالا رايونىنىڭ ٴداستۇرلى كەلبەتى ساقتالۋمەن بىرگە، تىڭ ومىرشەڭ كۇش قاۋلاپتى“، ـ دەستى.

ويناقى ٴبي، تامىلجىعان ٴان اۋەنى... «قاشقارمەن جۇزدەسكەندە» اتتى ەلىتە سەزىنۋ ۇلگىسىندەگى كونسەرتتى كورگەندە، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى بەينە ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن اتتاپ ٴوتىپ، قاشقاردىڭ مىڭ جىلدىق تاريحي وزگەرىسىن ٴوز كوزدەرىمەن كورگەندەي بولدى، زالدان ٴالسىن ـ ٴالى شاپالاق ٴۇنى كوتەرىلدى.

كونەٴشار اۋدانىنداعى قاشقار جياڭگوگو اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم ـ تەحنولوگيا شەكتى سەرىكتەستىگىندە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى وسىزاماندانعان ٴوندىرىس سەحىن ەكسكۋرسيالاپ، سەرىكتەستىكتىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن جىنتىكتەي وڭدەپ، بازاردىڭ قارسى الۋىنا يە بولعان ونىمدەر اشىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا، جۇمىستانۋدى جەبەۋگە جەتەكشىلىك ەتكەندىگىن دە ۇعىستى، وسى دامۋ ۇلگىسى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرىن جەرگىلىكتى ورىننىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى جونىندە شىت جاڭا تانىمعا يە ەتتى.

ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى تيانشان بوعدا كولى ايگىلى كورىنىس وڭىرىنە دە بارىپ، ”ٴيت شانا“، ”مۇز ۇستىندەگى سوعىلىسپالى ماشينا“ سياقتى مۇز ٴۇستى ويىن تۇرلەرىن ويناپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ قىسقى قار ـ مۇز سپورتىنىڭ وزگەشە تارتىمدىلىعىن سەزىندى.

ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولعان كەزدە، بارعان جەرلەرىنىڭ بارىندە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى قول تەلەفوندارىمەن كورگەن ـ بىلگەندەرىن ەستەلىككە الىپ وتىردى. ”امەريكاداعى تۋىس ـ تۋعان، دوس ـ جاراندارىما ٴوز كوزىممەن كورگەن جۇڭگو شينجياڭىنىڭ كوركەمدىگىن بايانداپ بەرەمىن“، ـ دەدى بەيجيڭ ٴتىل داشۋەسىنىڭ ماگيستر اسپيرانتى DUR OCHER LEOJOSEPH (دۋ شياۋليۋ).

7 كۇن ۋاقىتتا ساپار ٴجيى ورنالاستىرىلدى. اتتانار الدىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى ٴبىر اۋىزدان مىنالاردى ٴبىلدىردى: وسى رەتكى ناقتى ەكسكۋرسيالاۋ، ساپارلاۋ ارقىلى جۇڭگو شينجياڭىنىڭ كوركەم، جاراسىمدى، ىنتىماقتى، باقىتتى ناعىز جاعدايىن شىنايى سەزىندىك، قايتىپ بارعاننان كەيىن، ٴسوز جوق، دۇنيە جۇزىنە شىنايى دا كوركەم جۇڭگو شينجياڭىن اڭگىمەلەيمىز، بولاشاقتا جۇڭگو شينجياڭىنا تاعى ساياحاتتاي كەلۋدى اسىعا كۇتەمىز.