− ٴدوڭمالى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسى قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋى

لي يافىڭ (ٴوز ٴتىلشىمىز)

باي مازمۇندى «باقشادا زاڭ ۇگىتتەۋ» قيمىلى نەگىزگى ساتىداعى بۇقارا اراسىندا زاڭ ۇيرەنۋ، زاڭدى قولدانۋدىڭ قىزۋ ورلەۋىن كوتەردى؛ جاراستىرۋ قىزمەتىن قىزۋ ىنتامەن، جان ـ جاقتى ىستەپ، داۋ ـ شارلاردى ٴساتتى شەشتى ... قۇلجا قالاسى ٴدوڭمالى ٴمالى باسقارماسى ٴدوڭمالى الەۋمەتتىك اۋماعى 4 جىلدى ٴبىر كۇندەي وتكىزىپ، زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسىن يگەرۋ ٴتۇيىنى ەتىپ، «مەملەكەتتىك دەموكراتيالى زاڭمەن باسقارۋدان ۇلگى كورسەتەتىن الەۋمەتتىك اۋماق» رولىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، ۇگىت قىزمەتىن شىنايى يگەرىپ، جاراستىرۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەپ، زاڭدى قۇرمەتتەيتىن، زاڭدى ۇيرەنەتىن، زاڭعا بويسۇناتىن، زاڭدى قولداناتىن تاماشا زاڭمەن باسقارۋ ورتاسىن ونان ارى قالىپتاستىرىپ، «وبلىستى زاڭمەن باسقارۋ» ىرگە تاسىن بەكەمدەدى.

ۇگىت قىزمەتىن شىنايى يگەرىپ، جۇرت تىلەگىن توعىستىردى 

6 - ايدىڭ 2 - كۇنى ٴدوڭمالى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ ۇلكەندى - كىشىلى كوشەلەرى گۇلگە ورانىپ، جاسىل جەلەك جامىلعان، تازا دا رەتتى كوشەلەر، قاراپايىم دا ۇعىنىقتى جازىلعان زاڭمەن باسقارۋ جونىندەگى ۇگىت ۇراندارى، ۇگىت تاقتالارى،  اعاش ساياسىندا اڭگىمە دۇكەن قۇرعان تۇرعىندار، جول بويىندا ويناپ جۇرگەن بالالار ٴبارى - ٴبارى اسەم كورىنىس قالىپتاستىرعان.

«بۇرىن بۇل جەردەن بەتالدى ٴۇيۋ، بەتالدى قويۋ قۇبىلىسىن كوپ كەزىكتىرۋگە بولاتىن. الەۋمەتتىك اۋماق <مەملەكەتتىك دەموكراتيالى زاڭمەن باسقارۋدان ۇلگى كورسەتۋ الەۋمەتتىك اۋماعىن> قۇرۋ قيمىلىن ورىستەتكەننەن بەرى پارتيا مۇشەلەرى ۇلگى بولىپ ۇگىت ـ لەكسيا جاسادى، تۇرعىندار وزدىكتەرىنەن قاتىناسىپ، قوعام اماندىعى بويىنشا بۇقارالىق ساقتانۋ، بۇقارالىق جونگە سالۋ تورىن قۇردى. قازىر بارلىق كوشە شىت جاڭا تۇسكە ەندى: قوعام اماندىعى ٴتارتىپتى بولىپ، وركەنيەت قۇبىلىسى سالتقا اينالىپ، تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك اۋماقتى باسقارۋعا قاتىناسۋ تانىمى اناعۇرلىم كۇشەيدى» دەدى ٴدوڭمالى الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ساناۋار سەيىت ماقتانىشپەن.

جاقىنعى جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ ٴادىليا اكىمشىلىك جۇيەسى شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋدى تىعىز توڭىرەكتەپ، نەگىزگى ساتىنىڭ زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت شەبى قۇرىلىسىن دانەكەر ەتىپ، اۆتونوميالى وبلىستىڭ زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت قۇرىلىسىن، زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت - تاربيەسىنىڭ باياندىلىعىن، ىقپال قۋاتىن بارىنشا كۇشەيتتى. الەۋمەتتىك اۋماق كورنەكتى ورىنعا تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ ىستەرىن جاريا ۇستاۋ تاقتاسىن، زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت تاقتاسىن ورناتىپ، زاڭمەن باسقارۋدىڭ تاماشا ۇگىت ورتاسىن قالىپتاستىردى. مۇنان سىرت، الەۋمەتتىك اۋماق زاڭمەن باسقارۋ ۇراندارىن، زاڭمەن باسقارۋعا قاتىستى كىتاپتاردى، زاڭمەن باسقارۋعا ساياتىن دىبىس - كەسكىندەردى تۇرعىندار اۋلاسىنا، باقشاعا اكەلىپ، بۇقارانىڭ زاڭمەن باسقارۋعا نازار اۋدارىپ، زاڭمەن باسقارۋدى امالياتتا ايگىلەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.

«الەۋمەتتىك اۋماق بارعان سايىن جاراسىمدى بولۋدا» دەدى جاقىنعى جىلداردان بەرگى كوشەلەردەگى وزگەرىستەردى تىلگە العان دامۋ جولى 1 - كوشەسىنىڭ تۇرعىنى ٴھۇرنيسا تۇرسىن تەرەڭ سەزىممەن. الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ ەرىكتى زاڭ ۇگىتشىسى رەتىندە، ٴھۇرنيسا ٴار كۇنى كورشى - قولاڭدارىنىڭ ۇيىنە بارىپ، تۇرعىنداردىڭ قايشىلىعىن داۋ - دامايسىز شەشۋىنە كومەكتەسىپ كەلەدى.

قازىرگە دەيىن وسى الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ 80 ەرىكتىدەن قۇرالعان زاڭ ۇگىت - لەكسيا قوسىنى زاڭمەن باسقارۋ ساباقحاناسىنان، مەرەكە، دەمالىس كۇندەرىنەن پايدالانىپ، تۇرعىندار وتباسىنا بارىپ، ادەبيەت - كوركەمونەر نومىرلەرى ارقىلى زاڭ ۇگىتتەۋ، زاڭ بىلىمدەرى جارىسى، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىن ٴتۇسىندىرۋ سياقتى فورمالارمەن زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەتىنىڭ باۋراۋ قۋاتى مەن ىقپال قۋاتىن كۇشەيتىپ، زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەتى ارقىلى جۇرت كوڭىلىن توعىستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، ٴار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسىنىڭ زاڭمەن باسقارۋدى قاتاڭ اتقارۋ بەلسەندىلىگى مەن ىرىقتىلىعىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى.

 ساناققا قاراعاندا، 2021 ـ جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار جيىنى 7 زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت باقشاسىن، 11 زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت الاڭىن، 26 زاڭمەن باسقارۋ كوشەسىن، 2 زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت ٴدالىزىن، 25 زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت ورنىن، 400 زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت تاقتاسىن، 78 زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت قامالىن، 183 زاڭ كىتاپتارىن كورۋ ورنىن، 28 الەۋمەتتىك زاڭدىق قىزمەت وتەۋ، زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت بازاسىن قۇرعان، جاڭالاعان،  زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت بازاسى 2 مىڭ 356 عا جەتكەن. وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان - قالالار زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت بازاسىنان پايدالانىپ، ٴبىر مىڭ 800 رەتتەن استام ۇگىت قيمىلىن ورىستەتىپ، رەت سانى بويىنشا 620 مىڭ ادام  تاربيەلەنگەن.

جاراستىرۋ قىزمەتىن ويداعىداي جۇرگىزىپ، حالىق قالاۋىنان شىقتى

«بۇل اقشادا مەنىڭ دە ۇلەسىم بار، نەگە ماعان بەرمەيسىزدەر؟»، «بۇل اقشادا قالايشا ۇلەسىڭ بولادى؟» بىرنەشە كۇننەن بەرى ٴدوڭمالى الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى ابدۇسالام جاراستىرۋ قىزمەتى كەڭسەسى كۋ فاميليالى تۇرعىننىڭ اعا - اپەكەسىمەن داۋ - شارىن جاراستىرىپ جاتقان ەدى.

«داۋرىقپاڭدار، سوزگە قوناق بەرىڭدەر» دەدى الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ جاراستىرۋشىسى ابدۇسالام شاي قۇيىپ جاتىپ. داۋلاسقان بەسەۋى اشۋمەن ورىندىقتى سىرا تارتىپ، ۇستەلدىڭ ەكى جاعىنا جايعاستى.

ٴاسىلى، كۋ x تىڭ اعاسى مەن اپەكەسى شەشەسىنىڭ مەكەمەسى بەرگەن قامقورلىق قاراجاتىن كۋ x كە ٴبولىپ بەرمەگەندىكتەن، كۋ x الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ جاراستىرۋ قىزمەتى كەڭسەسىنە بارىپ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋدى تالاپ ەتكەن ەكەن.

«مەن قامقورلىق قاراجات ٴبولىسىنىڭ زاڭدىق نەگىزى بويىنشا العاشقى جاراستىرۋدى تەڭ، ٴادىل، جاريا ىستەدىم». ابدۇسالامنىڭ ايتۋىنشا، جاراستىرۋ ارقىلى ەڭ سوڭىندا ەكى جاق ورتاق تانىمعا كەلىپ، كۋ x 40 مىڭ يۋاننان استام اقشا الاتىن بولعان.

ٴدوڭمالى الەۋمەتتىك اۋماعى 2018 ـ جىلى ٴادىليا مينيسترلىگى، حالىق ىستەرى مينيسترلىگى جاعىنان «7 ـ توپتاعى مەملەكەتتىك دەموكراتيالى زاڭمەن باسقارۋدان ۇلگى كورسەتەتىن الەۋمەتتىك اۋماق» اتاعىن العان. زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسىنىڭ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەۋىنە ىلەسە، زاڭ ۇيرەنۋ، زاڭدى قولدانۋ، زاڭدى ٴبىلۋ، زاڭعا بويسۇنۋ، ٴىس بولسا زاڭعا جۇگىنۋ، ماسەلەگە جولىققاندا زاڭعا سۇيەنۋ سىندى زاڭمەن باسقارۋ كوزقاراسى تۇرعىنداردىڭ ورتاق تانىمىنا اينالعان. بيىل 1 - ايدان 5 - ايعا دەيىن الەۋمەتتىك اۋماقتا 4 رەت قانا داۋ ـ شار تۋىلعان. ابدۇسالام سياقتى جاراستىرۋشىلار قايشىلىقتى ٴبىر جاقتى ەتكەندە زاڭدى دارىپتەپ، ٴجون ـ جوسىقتى ٴتۇسىندىرىپ، كوپشىلىكتى يلاندىرىپ وتىرعان.

ٴتىلشىنىڭ ۇعىسۋىنا قاراعاندا، 2021 ـ جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردا ٴبىر مىڭ 156 حالىقتىق جاراستىرۋ كەڭسەسى قۇرىلعان، 46 جەكەلەر جاراستىرۋ كەڭسەسى، 4 مىڭ 38 حالىقتىق جاراستىرۋ قىزمەتكەرى جالپى 5 مىڭ 750 داۋ ـ شاردى جاراستىرعان،  5 مىڭ 681 داۋ - شاردى جاراستىرۋ ٴساتتى بولىپ، ٴساتتى بولۋ مولشەرى %98.7 كە جەتكەن. 

قۇلجا قالاسى ٴدوڭمالى ٴمالى باسقارماسى ساياسي - زاڭ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شۋجيى حالمۇرات تاشمامەت بىلاي دەدى: «جاراستىرۋ قىزمەت كەڭسەسى - اۆتونوميالى وبلىستىڭ الەۋمەتتىك زاڭدىق قىزمەت وتەۋ تۇلعالىق تەكشەسى مەن نەگىزگى ساتى زاڭ اقىلشىسى ٴتۇزىمىن ىلگەرىلەتۋمەن ۇشتاستىرىپ، اۋىل - قالاشىق، قىستاق تۇرعىندارىن جاراستىرۋ ۇيىمدارىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ جانە كەمەلدەندىرىپ، تانىمالى جاراستىرۋ نىساندارىن قۇرۋدىڭ ىقشام كورىنىسى. بيىل 5 - ايدا الەۋمەتتىك اۋماعىمىز اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ نەگىزگى ساتىداعى 7 زاڭ شىعارۋ بايلانىس ٴتۇيىنىنىڭ ٴبىرى بولىپ بەلگىلەندى، بۇل وسى الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسى قىزمەتىن تولىق تۇراقتاندىرعاندىق بولىپ تابىلادى. كەلەسى قادامدا الەۋمەتتىك اۋماعىمىز ٴادىليا اكىمشىلىگىنىڭ فۋنكتسيالىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت ـ تاربيە قىزمەتىنىڭ عىلميلىعىن، باعىتتامالىلىعىن جانە ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، سۇيىسپەنشىلىكتى، قاعيدانى، زاڭدى ۇشتاستىرۋعا باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، بۇقارانىڭ زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەسىن تەڭ، ٴادىل قورعاپ، قايشىلىقتار مەن داۋ ـ شارلاردى نەگىزگى ساتىنىڭ وزىندە شەشۋگە قۇلشىنادى».