_ ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناسقاندىعى جونىندە ەستەلىك
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
التىن كۇز 9 ـ اي، اسپان شايداي اشىق، بەيجيڭ تاعى ٴبىر رەت ”جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى باسشىلار ٴماجىلىسى ۋاقىتىن“ قارسى الدى.
تيان ـ انمىن الاڭى مەن چاڭ ـ ان كوشەسىنىڭ ەكى جاعىندا بەس جۇلدىزدى نارت قىزىل تۋ 53 افريكا ەلىنىڭ جانە افريكا وداعىنىڭ تۋىمەن بىرگە جەلبىرەپ، دوستىق سۇيىسپەنشىلىكتى ايگىلەپ، ارمانداردى توعىستىرىپ، سەنىمدى تاسقىنداتتى.
2024 ـ جىلى 9 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنىنەن 6 ـ كۇنىنە دەيىن ٴتوراعا شي جينپيڭ افريكا ەلدەرىندەگى 53 مەملەكەت باسشىسى، ۇكىمەت باسشىسى، ۋاكىلدەر ۇيىرمەلەرىنىڭ باستىعى جانە افريكا ەلدەرى وداعى كوميتەتىنىڭ ٴتوراعاسى، سونداي ـ اق بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى قاتارلىلارمەن حالىق سارايىندا شىنايى سۇيىسپەنشىلىكپەن باس قوستى.
5 كۇندە 50 مارتەگە جۋىق ەكى جاقتى، كوپ جاقتى قيمىل وتكىزىلدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ افريكالىق دوستارمەن وتكىزگەن وسى رەتكى كەزدەسۋ جۇڭگو مەن افريكانىڭ وسىزاماندانۋ تاريحي اياق الىسىن قول ۇستاسا ىلگەرىلەتۋىندە جاڭا ٴبىر بەلەس ورناتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە سومدايتىن ”جەر شارىنىڭ وڭتۇستىك ساتتەرىن“ كورسەتتى.
مۇراتتاستار تاۋ مەن تەڭىزدى شالعايسىنبايدى؛ سىرلاستار 10 مىڭ شاقىرىمدى الىسسىنبايدى.
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ افريكا جاق باسشىلارىمەن بىرگە جەتەكشىلىك ەتۋىندە، ٴبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقى مەن ٴبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام افريكا حالقى ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، كوڭىلدەرى توعىسىپ، نيەتتەرى قاۋىشىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ كوركەم بولاشاعىنا قاراي قول ۇستاسا العا باستى.
تۋرا جولمەن جۇرسەڭ، بارلىق ادام ىلەسەدى
”بولاشاقتى بەتكە العاندا، جۇڭگونىڭ افريكاداعى ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقان بارلىق ەلدەرمەن ەكى جاقتى قارىم ـ قاتىناسىن ستراتەگيالىق قارىم ـ قاتىناس دەڭگەيىنە كوتەرۋدى، جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىن جاڭا داۋىردەگى بارلىق جاعدايدا بىردەي جۇڭگو _ افريكا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنا كوتەرۋدى ۇسىنىس ەتەمىن“!
9 ـ ايدىڭ 5 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن، حالىق سارايىنىڭ ۇلكەن زالى. ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا «وسىزامانداندىرۋدى قول ۇستاسا ىلگەرىلەتىپ، تاعدىرلاس ورتاق تۇلعانى بىرگە قۇرايىق» دەگەن تاقىرىپتا ارقاۋ ٴسوز سويلەدى. 20 نەشە مينۋت ىشىندە 16 رەت قىزۋ قول شاپالاق ٴۇنى كوتەرىلدى.
ٴسوز اياقتالاردا 3200دەن استام جۇڭگولىق، شەتەلدىك ٴار سالا قايراتكەرى ورىندارىنان تۇرىپ، تاعى ٴبىر رەت ۇزاق ۋاقىت قىزۋ قول شاپالاق سوعىپ، ٴتوراعا شي جينپيڭگە وسكەلەڭ قۇرمەت ٴبىلدىردى.
شاپالاق ٴۇنى، جۇڭگو _ افريكا دوستىعى ۇلكەن شاڭىراعىنىڭ تاعى ٴبىر رەتكى ۇلكەن باس قوسۋىنا قۇرمەت ٴبىلدىردى _
وسى رەتكى جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار ٴماجىلىسى 2006 ـ جىلعى بەيجيڭ باسشىلار ماجىلىسىنەن، 2015 ـ جىلعى يوحاننەسبۋرگ باسشىلار ماجىلىسىنەن، 2018 ـ جىلعى بەيجيڭ باسشىلار ماجىلىسىنەن كەيىنگى جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى تاريحىنداعى 4 ـ رەتكى باسشىلار ٴماجىلىسى، سونداي ـ اق جۇڭگونىڭ تاياۋ جىلداردان بەرى وتكىزگەن كولەمى ەڭ ۇلكەن، شەتەل باسشىلارى ەڭ كوپ قاتىناسقان نەگىزگى الاڭ ديپلوماتياسى.
اشىلۋ سالتىنان بۇرىن ٴتوراعا شي جينپيڭ الىستان كەلگەن حالىقارالىق سيلى قوناقتارمەن توپتىق سۋرەتكە ٴتۇستى.
وسى ”ٴبىر وتباسى سۋرەتىندە“ ٴتوراعا شي جينپيڭ شەتەل باسشىلارىمەن يىق تىرەسە بىرگە تۇردى. ارتقى كورىنىس تاقتاسىندا جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرىنىڭ بەلگىسى ”ايقاسقان قول“ جۇڭگو _ افريكا حالىقتارىنىڭ جۇرەكتەرى توعىسقان دەگەن ماعىنانى ٴبىلدىرىپ تۇر.
ماجىلىستە كونگو رەسپۋبليكاسى زۇڭتۇڭى ساسوۋ، جيبۋتي زۇڭتۇڭى گەللە، ەكۆاتورلىق گۆينەيا زۇڭتۇڭى وبياڭ قاتارلى الدىڭعى 3 رەتكى باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناسقان كونە دوستار دا، سونداي ـ اق مالي زۇڭتۇڭى گويتا، سەنەگال زۇڭتۇڭى فايە، چاد زۇڭتۇڭى مۇحاممەد قاتارلى تۇڭعىش رەت مەملەكەت باسشىسى رەتىندە باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناسقان جاڭا دوستار دا بار. بوتسۆانا زۇڭتۇڭى ماسيسي، ناميبيا زۇڭتۇڭى مبەمبا ٴوز ەلدەرى ماڭىزدى ساياسي كۇن تارتىپكە ٴدوپ كەلگەن بولسا دا، جۇڭگوعا ارنايى كەلىپ ماجىلىسكە قاتىناستى.
جۇڭگونىڭ ۇسىنىسىنا ٴۇن قوسۋشىلار توپتالدى. مۇنداي ”قوس باعىتتا اتتانۋدىڭ“ ٴوزى جۇڭگو مەن افريكانىڭ ىنتىماقتى، سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋىن ەڭ شىنايى مويىنداعاندىق بولىپ تابىلادى.
شاپالاق ٴۇنى، جۇڭگو مەن افريكانىڭ باۋىرلاستاي دوستىعىنىڭ تاعى ٴبىر رەت اسقاقتاپ، نىعايۋىنا قۇرمەت ٴبىلدىردى _
9 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگودا مەملەكەتتىك ساپاردا بولۋ ٴارى باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناسۋ ٴۇشىن جۇڭگوعا كەلگەن وڭتۇستىك افريكا زۇڭتۇڭى رامافوساعا ارناپ قارسى الۋ سالتىن وتكىزدى ٴارى كەڭەس وتكىزدى.
”وڭتۇستىك افريكا مەن ەڭ كوپ ساپارلاي بارعان افريكا ەلى، ٴسىز وسى رەتكى جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى باسشىلار ماجىلىسىنەن بۇرىن مەن قابىلداعان جۇڭگوعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەن تۇڭعىش افريكا ەلىنىڭ مەملەكەت باسشىسىسىز“. ٴتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”بۇل جۇڭگو _ وڭتۇستىك افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن جانە ٴبىزدىڭ دوستىق سۇيىسپەنشىلىگىمىزدى ايگىلەدى“.
جاقسى دوس، جاقسى سەرىك، جاقسى باۋىرلاس سىندى ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىك تاۋ مەن تەڭىزدى ەندەي ٴوتتى.
بىلتىر 8 ـ ايدا ٴتوراعا شي جينپيڭ ۇسىنىس بويىنشا وڭتۇستىك افريكاعا بارىپ بريكس ەلدەرى باسشىلارىنىڭ ديدارلاسۋىنا قاتىناستى ٴارى وڭتۇستىك افريكادا مەملەكەتتىك ساپاردا بولدى.
وتاعاسى رەتىندە، رامافوسا زۇڭتۇڭنىڭ قىزمەتى قاتتى قاربالاس ەدى، دەسەدە ول مىنالاردى ٴبىلدىردى: ٴتوراعا شي جينپيڭ كەلسە بولعانى، قانشا قاربالاس بولسام دا، مەملەكەتتىك ساپاردى ورنالاستىرۋىم كەرەك. جۇڭگونىڭ مەملەكەت باسشىسىنىڭ مەملەكەتتىك ساپارى وسى رەتكى بريكس ەلدەرى باسشىلار ٴماجىلىسى كەزىندە وڭتۇستىك افريكا ورنالاستىرعان بىردەن ـ ٴبىر مەملەكەتتىك ساپار بولدى. ٴدال سول رەتكى وڭتۇستىك افريكاعا ساپارى كەزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ 2024 ـ جىلى جۇڭگودا كەلەسى كەزەكتى جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى ٴماجىلىسىن وتكىزۋدى جاريالادى.
9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى كەشتە قارسى الۋ قوناعاسىنداعى توست تىلەك سوزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن ەسكە الىپ بىلاي دەدى: ”مەن افريكاعا 10 رەت ساپارلاي باردىم، سونداي ـ اق كوپتەگەن افريكا ەلدەرى باسشىلارىنىڭ جۇڭگوعا ساپارلاي كەلۋىن قارسى الدىم. ٴار رەت افريكالىق دوستارمەن كەزدەسكەندە، ەرەكشە جاقىن سەزىنەمىن...“
2013 ـ جىلى شي جينپيڭ مەملەكەت ٴتوراعاسى بولعاننان كەيىنگى تۇڭعىش ساپارىندا افريكانى تاڭداپ، افريكاعا باعىتتالعان شىنايى، بۇكپەسىز، باۋىرمال، ادال بولۋ سىندى ساياسات ۇستانىمىن جانە دۇرىس ادىلەت ـ مۇددە كوزقاراسىن العا قويىپ، جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ ”ۇدەۋىنە“ جەتەكشىلىك ەتتى.
2013 ـ جىلدان 2023 ـ جىلعا دەيىن ٴتوراعا شي جينپيڭ مەملەكەت ٴتوراعاسى رەتىندە افريكادا 5 رەت ساپاردا بولدى، جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى باسشىلار ماجىلىسىنە 2 رەت قاتىناستى، جۇڭگو مەن افريكانىڭ ىندەتكە ىنتىماقتاسا قارسى اتتانۋ جونىندەگى باسشىلار توتەنشە ٴماجىلىسىن، جۇڭگو _ افريكا باسشىلارى كەڭەسىن باسقارىپ اشىپ، جۇڭگو _ افريكا دوستىق سەلبەستىگىنىڭ رۋحىن قورىتىندىلاپ، سۇرىپتاپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ دامۋىن ٴوزى جوبالادى.
وسى رەتكى باسشىلار ٴماجىلىسى كەزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ افريكا جاقتىڭ باسشىلارىمەن جۇرەكتەردى توعىستىرىپ، شىنايى سۇيىسپەنشىلىكپەن ىقپالداسىپ، كوپتەگەن تارتىمدى ساتتەر مەن اسەرلى حيكايالار قالدىردى.
كومورو باتىس ٴۇندى مۇحيتتاعى ارال ەل، جۇڭگو كومورومەن تۇڭعىش ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقان مەملەكەت.
9 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنى كومورو زۇڭتۇڭى ازاليمەن كەزدەسكەندە ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو تەلە فيلمى «تاۋ ـ تەڭىز سۇيىسپەنشىلىگى» تاياۋدا كومورودا قىزۋ قويىلىپ جاتقاندىعىن تىلگە تيەك ەتىپ، ”جۇڭگو جاق كومورو جاقپەن كەدەيلىكتى ازايتۋ سەلبەستىگىن ورىستەتىپ، كومورو حالقىنىڭ ٴوزىنىڭ وڭىرلىك ورىن باسىمدىعى مەن تەڭىز ـ مۇحيت بايلىعىن دامۋ قوزعاۋشى قۋاتىنا اينالدىرۋىن قولداپ، جۇڭگو _ كومورو تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ ”تاۋ ـ تەڭىز سۇيىسپەنشىلىگىن“ ۇزدىكسىز جالعاستىرۋدى قالايدى، ـ دەدى.
بيىل 7 ـ ايدا جۇڭگوعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەن گۆينەيا _ بيساۋ زۇڭتۇڭى ەمبالومەن كەڭەس وتكىزگەندە ٴتوراعا شي جينپيڭ گۆينەيا _ بيساۋ مەملەكەت ٴانىنىڭ ٴسوزىن مەملەكەت اتاسى كابرال، مۋزيكاسىن جۇڭگو كومپوزيتورى شياۋ حى جازعاندىعىن ارنايى اۋىزعا الىپ، بۇل ەكى ەلدىڭ بارىس ـ كەلىس تاريحىنداعى تاماشا حيكايا ٴارى ەكى ەل حالقىنىڭ تەرەڭ دوستىعىنىڭ ايعاعى، ـ دەدى.
9 ـ ايدىڭ 5 ـ كۇنى ٴتوراعا شي جينپيڭمەن كەزدەسكەندە ەمبالو زۇڭتۇڭ تاعى دا تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: ”جۇڭگولىقتار ٴبىزدىڭ مەملەكەت ٴانىمىزدىڭ مۋزيكاسىن جازدى، ٴبىز مەملەكەت اتامىزدى اۋىزعا العاندا جۇڭگونى دا ەسكە الامىز. گۆينەيا _ بيساۋ ماڭگى جۇڭگونىڭ سەنۋگە تاتيتىن دوسى“.
باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنداعى ارقاۋ سوزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىگىنىڭ جاڭا جوباسىن كەسكىندەپ، جۇڭگو مەن افريكانىڭ وسىزامانداندىرۋدى قول ۇستاسا ىلگەرىلەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعانى بىرگە قۇرۋىنا باعدار كورسەتتى. افريكا جاقتىڭ كوپتەگەن باسشىلارى ارناۋ ٴسوز سويلەپ بولعاننان كەيىن، ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ قاسىنا ارنايى كەلىپ، ٴتوراعا شي جينپيڭمەن قول الىسىپ، قۇرمەت ٴبىلدىرىپ، جۇڭگو جاقپەن باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىن بەلسەنە تياناقتاندىرۋ جونىندەگى كۇشتى تىلەگىن ٴبىلدىردى...
شاپالاق ٴۇنى، جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسى تاريحىنداعى جاڭا بەلەسكە قۇرمەت ٴبىلدىردى _
70 جىلعا جۋىق جاپالى ەڭبەكتەندى، جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسى تاريحتاعى ەڭ جاقسى مەزگىلدە تۇر. قۇرىلعانىنا 24 جىل بولعان جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى دە بارعان سايىن تولىسۋعا جانە كەمەلدەنۋگە بەت الدى.
قارسى الۋ قوناعاسى، اشىلۋ سالتى، 4 مارتە جوعارى دارەجەلىلەر ٴماجىلىسى جانە 8 ـ كەزەكتى جۇڭگو _ افريكا كاسىپورىنشىلار جينالىسى سياقتى كوپ جاقتى قيمىلداردان جۇڭگو _ افريكا ەلدەرى باسشىلارى اراسىنداعى ٴجيى ـ ٴجيى ەكى جاقتى ديدارلاسۋعا دەيىن، 9 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنىنەن 6 ـ كۇنىنە دەيىن جۇڭگو _ افريكا ”باسشىلار ٴماجىلىسى اپتالىعىنىڭ“ كۇن ٴتارتىبى ٴجيى ورنالاستىرىلىپ، جيىنى 160 رەتتەن استام ٴتۇرلى قيمىل وتكىزىلدى.
جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىنىڭ جوعارىلاۋىنان افريكامەن ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقان ەلدەرمەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناستىڭ تولىق قامتۋىن جۇزەگە اسىرۋعا دەيىن؛ حالىقارالىق قوعامعا جۇڭگو مەن افريكانىڭ تاباندىلىقپەن قول ۇستاسا العا ىلگەرىلەۋىن ايگىلەيتىن «جاڭا داۋىردەگى بارلىق جاعدايدا بىردەي جۇڭگو _ افريكا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋ جونىندەگى بەيجيڭ جارناماسىنا» دەيىن، ودان بولاشاق 3 جىلداعى جۇڭگو افىريكا سەلبەستىگىنىڭ جول كارتاسى ەگجەي ـ تەگجەيلى سۇلبالانعان «جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى _ بەيجيڭ ارەكەت جوسپارىنا (2027 _ 2025)» دەيىن... باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ تابىسى سۇبەلى بولىپ، ماجىلىسكە قاتىناسقان افريكا ەلدەرىن قامتىعان دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەلدىڭ جاپپاي نازارىن اۋداردى جانە قارسى الۋىنا يە بولدى.
كەڭ پەيىلدى ادام كوپ ادامدى سيعىزا الادى، ٴمورالدى، پاك ادامدى باسقالار ٴتىپتى دە ساعىنا ەسكە الادى.
”جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى كەڭەسۋ، ٴوزارا قۇرمەت ەتۋ جانە بىرگە قۇرۋ نەگىزىندە قۇرىلىپ، سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناستىڭ اسا ناتيجەلى تيپتىك ۇلگىسىن ورناتتى. مەن ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ كورەگەندىگىن، ومىرشەڭدىككە تولى باسشىلىق قابىلەتىن، سونداي ـ اق جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى ٴماجىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىن تياناقتاندىرۋعا ايرىقشا ٴمان بەرگەندىگىن بارىنشا القايمىن“، ـ دەدى سەنەگال زۇڭتۇڭى فايە.
”ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسى رەتكى باسشىلار ماجىلىسىندە جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ جاڭا ورنىن جانە ’10 ٴىرى سەرىكتەستىك ارەكەتىن‘ جاريالاۋى افريكا مەن جۇڭگونىڭ ٴار سالاداعى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋىنە، وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن بىرگە ىلگەرىلەتۋىنە ٴتيىمدى“. تانزانيا زۇڭتۇڭى حاسسان ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ سوزىنەن سيتات كەلتىرىپ: ” ’جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ دامۋى اياقتالمايدى، تەك جالعاسا بەرەدى‘ “، ـ دەدى.
داڭعىل جولدا ٴجۇرىپ، بىرگە دامىدى
”2 ميلليارد 800 ميلليوننان استام جۇڭگو مەن افريكا حالقى ٴبىر نيەت، ٴبىر تىلەكتە بولسا بولعانى، وسىزامانداندىرۋ جولىندا، ٴسوز جوق، بىرگە شۇعىلالى ناتيجە جاراتادى“.
9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى كەشتە حالىق سارايىنىڭ قوناعاسى زالى قىزۋ مەرەيگە شومىپ، ٴتوراعا شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناسۋ ٴۇشىن جۇڭگوعا كەلگەن افريكا جاقتاعى جانە حالىقاراداعى سيلى قوناقتاردى قارسى الدى.
قوناقتار مەن قوناق يەسى قۋانىشپەن باس قوسىپ، توست كوتەرىپ بىرگە قۇتتىقتاپ، جۇڭگو _ افريكا ىنتىماعىنىڭ، سەلبەستىگىنىڭ شۇعىلالى تابىستارىن ماقتانىش ەتىپ، جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ وسىزاماندانۋىنىڭ كوركەم كەلەشەگىن تىلەدى.
تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا قۇرۋ ادامزاتتىڭ ورتاق ارمانى؛ وسىزامانداندىرۋ ارمان مەن رەالدىقتى تۇتاستىرۋداعى ٴسوزسىز باسىپ وتەتىن جول. وسى جولدا جۇڭگو مەن افريكا ارشىندى قاداممەن العا باسىپ، قول ۇستاسا ەكپىندەي ىلگەرىلەپ كەلەدى.
ٴوزارا ٴتۇسىنىسىپ، ٴوزارا ەتەنە بولاتىن تاريحي ٴۇنسىز تۇسىنىسۋدەن جازباي كەلەدى _
”جۇڭگو جاق وسى رەتكى باسشىلار ٴماجىلىسىن وراي ەتىپ، تانزانيا _ زامبيا تەمىر جولىن جانداندىرۋدىڭ تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتىپ، شىعىس افريكا تەمىر جول تاسىمالى، تەڭىز تاسىمالى بىرلەسكەن تاسىمال تورىن سەلبەسىپ كەمەلدەندىرۋدى قالايدى“.
9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن ٴتوراعا شي جينپيڭ تانزانيا زۇڭتۇڭى حاسسانمەن، زامبيا زۇڭتۇڭى حيچيلەمامەن «تانزانيا _ زامبيا تەمىر جولىن جانداندىرۋ نىسانى تۇسىنىستىك ەسكەرتپە حاتىنا» قول قويىلۋىنا بىرگە كۋا بولدى.
قول قويۋ سالتىنىڭ الدى ـ ارتىندا ٴتوراعا شي جينپيڭ حاسسان زۇڭتۇڭمەن جانە حيچيلەما زۇڭتۇڭمەن جەكە ـ جەكە ىقىلاستى كەزدەستى. ٴۇش باسشى جۇڭگو مەن افريكانىڭ دوستىق تاريحىن ەسكە الىپ، تانزانيا _ زامبيا تەمىر جولىن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن تىلگە تيەك ەتىپ، جاڭا داۋىردە جۇڭگو مەن افريكانىڭ باۋىرلاستىق دوستىعىن ۇزبەي جالعاستىرۋ جونىندەگى كوكەي تەستى تىلەكتەرىن ٴبىلدىردى.
ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن ٴوتىپ، تاۋ ـ تەڭىزدەردەن اسىپ، ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسىپ كەلەدى.
كەمەلەر ٴبىرىنىڭ ارتىنان ٴبىرى ىلەسىپ، ساۋداگەرلەر مەن ەلشىلەر بىرىنەن سوڭ ٴبىرى وتكەن بايىرعى جىبەك جولىندا ٴبىرىنىڭ جوعىنا ٴبىرى قارايلاستى، ٴوزارا ٴتۇسىنىسىپ، ٴوزارا ارالاستى؛ ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە، حالىقتىڭ ازاتتىعىنا ۇمتىلعان كۇرەس جىلدارىندا ٴبىرىن ـ ٴبىرى قولداپ، بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە وتكەردى؛ ەكونوميكانى دامىتىپ، حالىق تۇرمىسىن باقىتقا بولەيتىن گۇلدەنۋ جولىندا باسىمدىقتار ارقىلى ٴوزارا تولىقتاپ، سەلبەستىك جاساپ تەڭ يگىلىككە كەنەلدى...
”وسىزامانداندىرۋ جولىندا بىردە ـ بىرەۋىنىڭ قاعىس قالۋىنا، بىردە ـ ٴبىر ەلدىڭ قاتاردان قالۋىنا بولمايدى“.
دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەل مەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەر ەڭ شوعىرلانعان قۇرلىق باستان ـ اياق تىزە قوسىپ، قول ۇستاسىپ، وسىزاماندانۋ ارمانىنا جەتۋ جورىعىندا زىمىراپ كەلەدى.
ٴوزارا تيىمدىلىك جاساپ، ٴوزارا يگىلىككە كەنەلەتىن ناقتى جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى ايگىلەدى _
9 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن ٴتوراعا شي جينپيڭ مالاۆي زۇڭتۇڭى چاكۆەرامەن كەزدەستى. كەزدەسۋ اياقتاعان كەزدە چاكۆەرا ٴتوراعا شي جينپيڭگە ارنايى دايىندالعان «مالاۆيدىڭ ەكونوميكالىق بۇرىلىس جولى _ جۇڭگو ۇكىمەتى مەن ەكونوميكا سالاسىنىڭ ورايى» اتتى شاعىن كىتاپشانى ٴوز قولىمەن بەرىپ، ٴتوراعا شي جينپيڭگە مالاۆي مەن جۇڭگو ەكى ەلدىڭ ەكونوميكا ـ ساۋدا سەلبەستىگىنىڭ ٴورىستى كەلەشەگىن ىقىلاسپەن تانىستىردى.
”وسىزامانداندىرۋ سالاسىنداعى تالقىمىزدىڭ تەزىرەك جەتىستىككە اينالۋىن اسىعا كۇتەمىن“، ـ دەدى چاكۆەرا. ٴتوراعا شي جينپيڭ وسى رەتكى جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىن تياناقتاندىرۋدى وراي ەتىپ، جۇڭگو _ مالاۆي دوستىق سەلبەستىگىن تىڭ باستامادا اناعۇرلىم تەرەڭ، اناعۇرلىم ناقتى ىلگەرىلەتۋدى قالايتىندىعىن ٴبىلدىردى.
باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ جۇڭگو مەن افريكانىڭ وسىزامانداندىرۋدى قول ۇستاسا ىلگەرىلەتۋىنىڭ ”10 ٴىرى سەرىكتەستىك ارەكەتىن“ سالتاناتتى تۇردە جاريالاۋى جۇڭگونىڭ افريكا ەلدەرىنىڭ دامۋىنا كومەكتەسۋ سىندى شىنايى تىلەگىن تولىق ايگىلەدى.
وركەنيەتتەر ٴبىر ـ بىرىنەن ۇلگى الۋ سەرىكتەستىك ارەكەتىنەن، ساۋدانى گۇلدەندىرۋ سەرىكتەستىك ارەكەتىنەن، كاسىپ سالاسى تىزبەگى سەلبەستىك سەرىكتەستىك ارەكەتىنەن ۇلاستىرۋ ـ تۇتاستىرۋ سەرىكتەستىك ارەكەتىنە، دامۋ سەلبەستىك سەرىكتەستىك ارەكەتىنە، دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق سەرىكتەستىك ارەكەتىنە دەيىن، ودان ارى اۋىل شارۋاشىلىعىن گۇلدەندىرۋ، حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ سەرىكتەستىك ارەكەتىنە، گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىس سەرىكتەستىك ارەكەتىنە، جاسىل دامۋ سەرىكتەستىك ارەكەتىنە جانە حاۋىپسىزدىكتى بىرگە ورناتۋ سەرىكتەستىك ارەكەتىنە دەيىن ٴبىرقىدىرۋ شىنايى ناقتى شارالار جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىگىن، جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ سەلبەستىگىن تەرەڭدەتۋ ٴۇشىن قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش قوستى.
تالقى مىنبەرى كەزىندە جۇڭگو مەن 53 افريكا مەملەكەتىنىڭ مەملەكەت باسشىلارى، ۇكىمەت باسشىلارى، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باسشىلارى جانە افريكا ەلدەرى وداعى كوميتەتىنىڭ ٴتوراعاسى «جۇڭگو مەن افريكانىڭ الەمدىك دامۋ باستاماسى جۇلگەسىندە سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىن» جاريالاۋعا ٴبىر اۋىزدان قوسىلىپ، افريكانىڭ ٴار سالاسىنىڭ باياندى دامۋىنا ونان ارى دەم بەردى.
قادىرلى جان اسەمپاز بولماس، دەگدار ادام ناقتى بولار.
تولىقسىز ساناققا قاراعاندا، قازىرگە دەيىن جۇڭگو جاق افريكاعا كومەكتەسىپ 100 مىڭ كيلومەترگە جۋىق تاس جولدى، 10 مىڭ كيلومەتردەن استام تەمىر جولدى، مىڭعا جۋىق كوپىردى، جۇزگە جۋىق پورتتى جاڭادان سالعان جانە ونىڭ دەڭگەيىن كوتەرگەن؛ افريكاداعى دەرلىكتەي بارلىق ەلگە ەمدەۋ اترەتىن جىبەرىپ، افريكا جۇرتشىلىعىنان مولشەرمەن 230 ميلليون ادامعا (رەت) دياگنوز قويعان جانە ەمدەگەن؛ تەك وتكەن 3 جىلدىڭ وزىندە جۇڭگو كاسىپورىندارى افريكاعا ٴبىر ميلليون 100 مىڭنان استام جۇمىس ورنىن ازىرلەگەن... جۇڭگونىڭ جۇمىسشىلارى، شيپاگەرلەرى، وقىتۋشىلارى، ەرىكتىلەرى قاتارلىلار افريكالىق باۋىرلاستارىمەن بىرگە قاجىرلىلىقپەن ەڭبەكتەنىپ، جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىگىنىڭ بۇتاعىن قاۋلاتىپ، جاپىراعىن جايقالتتى.
دەربەس، وزىنە ـ ٴوزى قوجايىن بولۋ سىندى جاسامپازدىقپەن ىزدەنىس جاساۋعا تاباندى بولدى _
”جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ ەڭ ۇلكەن ’ٴمانى‘، اتاپ ايتقاندا، جۇڭگونىڭ دامۋىن افريكانىڭ ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ، باياندى دامۋىمەن تىعىز بىرلەستىرىپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى، بىرگە دامۋدى جۇزەگە اسىرۋ.“ 2015 ـ جىلعى يوحاننەسبۋرگ باسشىلار ماجىلىسىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ وسىلاي دەپ باسا دارىپتەدى.
وسى رەتكى بەيجيڭ باسشىلار ماجىلىسىندە، ٴتوراعا شي جينپيڭ ”ٴار ەلدىڭ ٴوز ەلىنىڭ مەملەكەت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن وسىزامانداندىرۋ جولىن قاراستىرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ٴار ەلدىڭ ۇقىعىنىڭ تەپە ـ تەڭ، ورايىنىڭ تەپە ـ تەڭ بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەكتىگىن“ ايقىن العا قويدى.
اياق كيىمنىڭ بىردەي بولۋى قاجەتسىز، تەك اياققا جايلى بولسا بولعانى؛ باسقارۋدىڭ بىردەي بولۋى قاجەتسىز، تەك حالىققا ٴتيىمدى بولسا بولعانى.
ۇلت تاۋەلسىزدىگى ارقىلى ٴبىرىنشى رەت ويانۋدى جۇزەگە اسىرعان افريكا ەلدەرى دەربەس، وزىنە ـ ٴوزى قوجايىن بولىپ، وسىزاماندانۋعا قادام تاستاۋىنداعى جاڭا ويانۋدى باستان كەشىرۋدە.
باسشىلار ٴماجىلىسى كەزىندە كوپتەگەن افريكا ەلدەرىنىڭ باسشىلارى تۇگەلدەي مىنالاردى ٴبىلدىردى: جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ سىندى وزگەشە ۇستانىم مەن اماليات _ دۇنيە ٴجۇزىنىڭ وسىزامانداندىرۋ نازارياسى مەن امالياتى جونىندەگى كەلەلى جاسامپازدىق بولىپ، قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ دەربەس، وزىنە ـ ٴوزى قوجايىن بولىپ، وسىزاماندانۋعا قادام تاستاۋىنا تيپتىك ۇلگى جانە شىت جاڭا تاڭداۋ ازىرلەدى.
2018 ـ جىلى ورتا افريكا رەسپۋبليكاسى زۇڭتۇڭى تۋادەرا شانشيدىڭ لياڭجياحى قىستاعىنا بارىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋ ٴادىسىن ىشكەرىلەي ۇعىسقان. وسى رەتكى باسشىلار ماجىلىسىنەن بۇرىن ول تاعى شاندۇڭ، چۇڭچيڭ، تيانجين سياقتى ولكە، قالالاردا ساپاردا بولىپ، جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋ جولىن اشۋعا تالپىنعان تاجىريبەسى جونىندە ىشكەرىلەي ىزدەنىس جاسادى. 9 ـ ايدىڭ 6 ـ كۇنى كەشتە ٴتوراعا شي جينپيڭمەن كەزدەسكەن كەزدە تۋادەرا اسەرلەنىپ بىلاي دەدى: ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ تابىستارىن ٴوز كوزىممەن كوردىم، مۇنىڭ ٴبارى شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ امالياتتىق جەتىستىگى، مەن جۇڭگو جاقتىڭ تابىستى ۇستانىمدارىن، تاجىريبەلەرىن ۇزدىكسىز ۇيرەنۋدى، ۇلگى الۋدى قالايمىن“.
اقيقات جولى كوپكە ورتاق.
اشىلۋ سالتىندا ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو مەن افريكا ەلدەرى ٴادىل، ۇيلەسىمدى وسىزامانداندىرۋدى، اشىق، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن وسىزامانداندىرۋدى، حالىقتى بارىنەن جوعارى قوياتىن وسىزامانداندىرۋدى، كوپ نەگىزدى، سيىسىمدى وسىزامانداندىرۋدى، ەكولوگياعا جاراسىمدى وسىزامانداندىرۋدى، بەيبىت، حاۋىپسىز وسىزامانداندىرۋدى قول ۇستاسا ىلگەرىلەتۋ كەرەك دەپ ۇندەۋ تاستادى.
جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىن وسىزامانداندىرۋدىڭ جاڭا جولىن قول ۇستاسا وتىرىپ اشىپ، ادامزات وركەنيەتىنىڭ جاڭا كۇيىن بىرگە جاراتۋ كەرەك.
وركەنيەتتەر ٴبىر ـ بىرىنەن ۇلگى الۋ سەرىكتەستىك ارەكەتى ٴتوراعا شي جينپيڭ جاريالاعان ”10 ٴىرى سەرىكتەستىك ارەكەتىندە“ الدىڭعى ورىندا تۇرادى. جۇڭگو _ افريكا ەل باسقارۋ تاجىريبەلەرىن اۋىستىرۋ تۇعىرىن ورناتۋدى ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو مەن افريكانىڭ دامۋ ٴبىلىم تورابىن جانە جۇڭگو _ افريكا زەرتتەۋ ورتالىعىن قۇرىپ، ەكى جاقتىڭ پارتيانى باسقارۋ، ەل باسقارۋ تاجىريبەلەرىن اۋىستىرۋىن تەرەڭدەتتى... جۇڭگو مەن افريكا وركەنيەتتەرىنىڭ ٴبىر ـ بىرىنەن ۇلگى الۋىنىڭ قىزۋ ورلەۋى كوتەرىلۋدە.
تاريحتا باتىستىڭ وسىزاماندانۋ ٴۇردىسى قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە اۋىر ازاپ اكەلگەن. بۇگىنگى تاڭدا، جۇڭگو مەن افريكا وسىزامانداندىرۋ ارمانىن بىرگە جۇزەگە اسىرۋدىڭ ايبىندى امالياتى ارقىلى دۇنيە جۇزىنە ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋى جاعىندا تۇراتىندىعىن سەنىممەن جاريالادى.
ۇلى بىرلىكتى كوزدەپ، ەرتەڭگە بەت الدى
”ٴسىز جۇڭگو حالقىنىڭ كونە دوسىسىز، جاقسى دوسىسىز، ناعىز دوسىسىز.“ 9 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن ٴتوراعا شي جينپيڭ زيمبابۆە زۇڭتۇڭى منانگاگۋامەن كەڭەس وتكىزدى. شىن ىقىلاستى بەتاشار جۇڭگو مەن زيمبابۆەنىڭ جىلداردىڭ وتۋىمەن قوردالانعان ٴداستۇرلى دوستىعىن جەتكىزدى _
”زۇڭتۇڭ مىرزا، وسى رەتكى نانجيڭدەگى ساپارىڭىزدا 60 جىلدىڭ الدىندا جۇڭگودا اسكەري جاتتىعۋ قابىلداعان جەرىڭىزگە قايتا كەلدىڭىز، بۇل ٴسىزدىڭ جۇڭگومەن بايلانىسىڭىزدىڭ اسا قويۋ ەكەندىگىن كورسەتەدى، سونداي ـ اق وندا جۇڭگو مەن زيمبابۆەنىڭ تىزە قوسا كۇرەس جاساعاندىعىنىڭ تاريحي ىزدەرى بار، بۇل جۇڭگو مەن افريكانىڭ ٴداستۇرلى دوستىعىنىڭ اۋەلگى ماقساتىن ايگىلەيدى“.
منانگاگۋا زۇڭتۇڭ ىستىق ىقىلاسپەن بىلاي دەپ جاۋاپ قايتاردى: ”مەن ٴتوراعا ماۋ زىدۇڭنىڭ كونە تۇراعىندا جانە ەسكەرتكىش سارايىندا ساپاردا بولعانىمدى، شاۋشانعا بارعانىمدى داڭق سانايمىن. ٴتوراعا ماۋ زىدۇڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ سيمۆولدىق تۇلعاسى، ول ٴبىزدىڭ پارتيامىزدى زيمبابۆەنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزۋگە جىگەرلەندىردى. مەن تاعى نانجيڭگە باردىم، اسىرەسە، قۇرلىق ارمياسىنىڭ قولباسشىلىق شۋەيۋانىندا ەكسكۋرسيادا ـ ساپاردا بولىپ، بەينە ۇيگە قايتقانداي بولدىم“.
جۇڭگو مەن افريكا ەجەلدەن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا، ورتاق تاريحي كەشىرمە، ورتاق دامۋ مىندەتى، ورتاق ستراتەگيالىق مۇددە ەكى جاقتى تىعىز بايلانىستىرعان.
قازىر دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدىق وزگەرىس جەدەل قۇبىلۋدا، بەيبىتشىلىك قىزىل سيفرى، دامۋ قىزىل سيفرى، حاۋىپسىزدىك قىزىل سيفرى، باسقارۋ قىزىل سيفرى ارتپاسا ازايمادى. افريكا ەلدەرى ەكونوميكادا تاۋەلسىز بولۋدى، دەربەس دامۋدى جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەنە تالپىنۋمەن بىرگە، كۇردەلى دە قاتاڭ الەمدىك سىن ـ سايىسقا دا ٴدوپ كەلۋدە.
”حالىقارالىق جاعداي مەيلى قالاي وزگەرسە دە، جۇڭگو _ افريكا دوستىعى ۇزدىكسىز جالعاسىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن بەكەمدەلدى“. باسشىلار ٴماجىلىسى كەزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو مەن افريكانىڭ ”جالپى جاعدايدا بىردەي“ دوستىق سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ شىن ٴمانىن وسىلاي ٴتۇسىندىردى.
بىرگە باسىپ وتكەن جولدار جۇڭگوعا افريكانىڭ الەمدىك باسقارۋ وزگەرىسى جونىندەگى ارمان ـ تىلەگىن ٴتىپتى دە ٴتۇسىندىردى _
تانزانيا _ جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ افريكاعا باعىتتالعان ساياساتىنىڭ ەڭ الدىمەن دارىپتەلگەن جەرى. 2013 ـ جىلى مەن تانزانيادا شىنايى، بۇكپەسىز، باۋىرمال، ادال بولۋ سىندى افريكاعا باعىتتالعان ساياسات ۇستانىمىن العا قويدىم.“ 9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن ٴتوراعا شي جينپيڭ تانزانيا زۇڭتۇڭى حاسسانمەن كەزدەسكەندە بىلاي دەدى: بيىل 3 ـ ايدا جۇڭگو _ افريكا وقىمىستىلارى تانزانيادا ”جۇڭگو _ افريكا دارەس ـ سالام ورتاق تانىمىن“ بىرگە جاريالاپ، جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىندەگى ەلدەردىڭ دامۋ جولى مەن ۇستانىم ورتاق تانىمىن ايگىلەدى.
”جۇڭگو _ افريكا دارەس ـ سالام ورتاق تانىمىندا“ مىنالار باسا دارىپتەلدى: دامۋ جولىن تاڭداۋدا ٴوز ەلىنىڭ مەملەكەت جاعدايىن جانە جەرگىلىكتى مادەنيەت ەرەكشەلىگىن تياناق ەتىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ تەڭ، ٴتارتىپتى كوپ ۇيەكتەنۋى مەن ەكونوميكانىڭ جالپىعا ٴتيىمدى، سيىسىمدى جاھاندانۋىن بىرگە ىلگەرىلەتۋ كەرەك، بۇل جۇڭگو مەن افريكا ەكى جاقتىڭ ورتاق تىلەگىنىڭ ايگىلەنۋى.
قازىر جۇڭگو مەن افريكانى قامتىعان جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ ىقپالى كورنەكتى نىعايىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىنا ورنىقتىلىق جانە وڭ ەنەرگيا ۇستەدى.
افريكانىڭ حالىقارالىق ىستەردە ٴبىر اۋىزدى ٴۇن قاتۋىن قولداۋدان افريكا ەلدەرى وداعىنىڭ 20 ەل توبىنا مۇشە بولۋىن باس بولىپ قولداۋعا دەيىن، ونان وسى رەتكى باسشىلار ماجىلىسىندە ”التىنى وسىزامانداندىرۋ“ دارىپتەمەسىن قول ۇستاسا ىلگەرىلەتۋدى العا قويعانعا دەيىن ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ٴبىر قىدىرۋ ماڭىزدى جارنامالارى جانە باستامالارى افريكا ەلدەرىمەن ىنتىماقتاسۋدىڭ، سەلبەسۋدىڭ باستان ـ اياق جۇڭگونىڭ ديپلوماتيالىق ساياساتىنىڭ ماڭىزدى ىرگە تاسى ەكەندىگىن ايقىن اڭعارتتى.
ٴتوراعا شي جينپيڭمەن كەزدەسكەندە، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى گۋتەرەس بىلاي دەدى: تاريحتا افريكا وتارشىلدىقتىڭ باستى زيانعا ۇشىراۋشىسى بولعان. جۇڭگونىڭ افريكامەن سەلبەستىگى افريكا ۇشىراعان تاريحي ادىلەتسىزدىكتى ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ، افريكانىڭ بەيبىتشىلىك پەن دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىنا كومەكتەسەدى.
جارتى عاسىردان استام ۋاقىتتان بەرى جۇڭگونىڭ دامۋىنا باستان ـ اياق قاداعالاي نازار اۋدارىپ كەلە جاتقان ەريترەيا زۇڭتۇڭى يساياس شىنايى سەزىممەن بىلاي دەدى: ”جۇڭگومەن سەلبەستىك افريكا ەلدەرىنىڭ دامۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي جۇزەگە اسىرىپ، وتارشىلدىققا، زورەكەرلىككە قارسى تۇرىپ، حالىقارادا تەڭدىككە جانە ار ـ نامىسقا يە بولۋىنا كومەكتەسۋدە ٴارى ۇزدىكسىز كومەكتەسەدى“.
تىزە قوسا العا باسقان كەشىرمە جۇڭگو مەن افريكا سەلبەستىگى قادامىنىڭ بارعان سايىن بىركەلكى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى _
” ٴبىر پلانەتادا بىرگە جاساپ، ٴبىر اسپانعا كوز جىبەرەمىز. الىستاعى مەن جاقىنداعىنىڭ ٴبارى ٴبىر وتباسى ادامدارى؛ ٴسىز بەن ٴبىز تاعدىرلاسپىز...“ 9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى كەشتەگى قارسى الۋ قوناعاسىندا جۇڭگو مەن افريكا ورەندەرى قول ۇستاسا ساحناعا شىعىپ، جۇڭگو مەن افريكانىڭ تاعدىرلاستىعىن جىرلاپ اسقاقتاتا ٴان شىرقادى. ٴتوراعا شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان شەتەل جاقتىڭ باسشىلارىمەن جانە ولاردىڭ حانىمدارىمەن بىرگە بالالارعا قىزۋ شاپالاق سوقتى.
اسقاق ٴان اۋەنىنە ىلەسە، ساحنانىڭ نەگىزگى ەكرانىندا جۇڭگونىڭ افريكاداعى 50دەن استام ەلمەن بولعان سيمۆولدىق سەلبەستىك نىساندارى رەتىمەن كورسەتىلدى. ٴاربىر نىساننىڭ سۋرەتى شىققاندا قىزۋ شاپالاق ٴۇنى مەن الاقايلاعان داۋىس كوتەرىلدى.
جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى سىندى وسى تۇعىرعا سۇيەنىپ، ەكى جاق قول ۇستاسا تاس جول، تەمىر جول، مەكتەپ، شيپاحانا، ونەركاسىپ باقشا رايونى، ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون سالىپ، سانسىز ادامنىڭ تۇرمىسى مەن تاعدىرىن وزگەرتتى. جۇڭگو _ افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرىندە باستان ـ اياق جۇڭگو _ افريكا حالقى بىرگە اقىلداستى، بىرگە قۇردى، بىرگە يگىلىكتەندى.
ەرتەڭگە دەگەن تاماشا ٴۇمىت جۇڭگو مەن افريكانىڭ جاڭا جورىقتا باتىلدىقپەن قول ۇستاسا بولاشاق جاراتۋىنا مۇمكىندىك جاسادى _
”جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ىندەتى ورشىگەن كەزدە، ٴسىز جۇڭگو ۆاكسيناسىنا سەنىمدىلىك بەلەتىن تاستادىڭىز. سەيشەل اپات سەبەبىنەن شۇعىل جاعدايعا وتكەندە، جۇڭگو جاق ەش ويلانباي ـ اق كومەك قولىن سوزدى.“ 9 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن سەيشەل زۇڭتۇڭى رامكالاۋانمەن كەزدەسكەندە ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو مەن سەيشەل ەكى ەلدىڭ قيىنشىلىققا ٴدوپ كەلگەندە تار جول، تايعاق كەشۋدى بىرگە وتكەرگەن حيكايالارىن ايتتى.
”جۇڭگو ۆاكسيناسىنىڭ ارقاسىندا، سەيشەل جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ىندەتىن ٴبىرشاما تەز جەڭىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى قالپىنا كەلتىردى“. رامكالاۋان زۇڭتۇڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: سەيشەل جاق ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ كورەگەندىگىنە جانە العا قويعان كەلەلى ۇستانىمدارىنا، باستامالارىنا سۇيىنەدى، جۇڭگو جاقپەن ۇزدىكسىز باتىل تۇردە ٴوزارا قولداۋ كورسەتىپ، ٴبىر ـ ٴبىرىنىڭ ناعىز دوسى بولۋدى قالايدى.
تولاسسىز تۋىلعان الەمدىك سىن ـ سايىس الدىندا، قالىڭ افريكا ەلدەرى ٴتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان جەلىلەس الەمدىك باستامالاردى بارعان سايىن شىنايى مويىندادى.
9 ـ ايدىڭ 5 ـ كۇنى ٴتوراعا شي جينپيڭ رۋاندا زۇڭتۇڭى كاگاميمەن كەزدەستى. ەكى ەل «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى مەن رۋاندا رەسپۋبليكاسىنىڭ ٴۇش ۇلكەن الەمدىك باستامانى تياناقتاندىرۋدى بىرگە ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىن» جاريالادى. بىرلەسكەن مالىمدەمە فورماسىندا ٴۇش ۇلكەن الەمدىك باستامانى تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋىنەن رۋاندا جاقتىڭ ايرىقشا ٴمان بەرگەندىگىن تولىق كورۋگە بولادى.
”الدا ٴتۇرلى ايقىنسىزدىق، اۋەلى، تار جول، تايعاق كەشۋلەر بولعانىمەن، الايدا ادامزاتتىڭ دامۋ، العا باسۋ ۇلكەن بەتالىسى وزگەرمەيدى“. باس حاتشى گۋتەرەسپەن كەزدەسكەندە ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ايتقان ٴسوزى ٴىرى پارتيا، ٴىرى ەل كوسەمىنىڭ الەمدىك ىنتا ـ ىقىلاسىن ايگىلەدى، ”ٴار ەلدىڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرىپ، ادامزات بىرگە وتىرعان وسى الىپ كەمەنىڭ بەيبىت، حاۋىپسىز، گۇلدەنگەن، العا باسقان جارقىن بولاشاققا قاراي بەت الۋىن ىلگەرىلەتۋدى ٴۇمىت ەتەمىن“.
مەيلى وتكەندە، الدە قازىر بولسىن، جۇڭگو مەن افريكا ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ اتويشىسى.
جاڭاشا سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناستان جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەلبەستىك سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناسقا، ودان جاڭا داۋىردەگى جالپى جاعدايدا بىردەي تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاعا دەيىن جۇڭگو _ افريكا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، مازمۇنى ۇزدىكسىز مولايىپ، 2 ميلليارد 800 ميلليوننان استام جۇڭگو مەن افريكا حالقىنىڭ 100 جىلدىق وزگەرىستە قيىن ـ قىستاۋ كۇندەردە بىرگە بولىپ، قول ۇستاسا العا باسقان ورتاق ەرىك ـ جىگەرىن ايگىلەدى.
ٴداستۇرلى دوستىق نەگىزىندە تامىر تارتىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى ايگىلەپ، داۋىرمەن بىرگە ىلگەرىلەۋ بارىسىندا زورايدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ مەن افريكا جاق باسشىلارىنىڭ بىرگە جەتەكشىلىك ەتۋىندە، جۇڭگو مەن افريكا جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ وسىزاماندانۋ قىزۋ ورلەۋىن قول ۇستاسا كوتەرىپ، ٴسوز جوق، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا اناعۇرلىم شۇعىلالى ۇلگى ورناتادى.
(تىلشىلەر ياڭ يجۇن، ديڭ شياۋشي، جىڭ ميڭدا، جۋ چاۋ)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 9 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)