ۋاڭ جىحۋا، لي جيان، شاۋكەت (ٴوز تىلشىلەرىمىز)

قاتىستى ماتەريالداردا ەستەلىككە الىنۋىنشا، توعىزتاراۋ اۋدانىنا قاراستى جەر اۋماعى كەزىندە توتەنشە كەڭ بولاتىن، قازاق تىلىندەگى توعىزتاراۋ دەگەن ٴسوز − توعىز تارماق وزەننىڭ توعىسقان جەرى، سۋ بايلىعى توتەنشە مول دەگەن ٴماندى بىلدىرەدى. 

سوڭعى جىلدارى توعىزتاراۋ اۋدانىنا ات باسىن بۇرۋشىلار ونىڭ وزگەرىسىنە قايران قالادى، سۋمەن كورىكتەنىپ، سۋمەن كوركەيىپ، سۋ مەن قالا ٴبىر - بىرىنە كورىك قوسقان كوبەلەك كولىنە دەيىنگى باسىپ وتكەن جولى ىلە وبلىسىنىڭ ەكپىندەي ىلگەرىلەگەن 70 جىلدىق ٴداۋىر كارتيناسىنا قوسىلعان وزگەشە ٴتۇس دەۋگە بولادى. 

كوبەلەك كولى جونىندە ٴسوز بولعاندا

8 - ايدىڭ 24 - كۇنى توعىزتاراۋ اۋدانى كوبەلەك كولى كورىنىس رايونىندا سەيىلدەپ جۇرگەن تۇرعىن ۋاڭ يۇڭ: ”وسىندا تۋىپ، وسىندا ەرجەتتىم. 3 جىلدىڭ الدىندا كونە قالا رايونىنان كوبەلەك كولىنە جاقىن ماڭداعى شيحۋۋان تۇرعىندار رايونىنا كوشىپ كەلىپ قونىستاندىم، ەسىك الدىمىزدا ۇلكەن باقشا بار، مەن جونىنەن بۇدان جايلى تۇرمىس جوق“ دەدى. ول بىلاي دەدى: توعىزتاراۋ اۋدانىنىڭ زور وزگەرىسىن ماقتانىش ەتەمىن، مۇندا كاسىپ كۇيى كۇن سايىن مولايۋدا، قونىستانۋعا دا، جۇمىستانۋعا دا توتەنشە قولايلى.

توعىزتاراۋ اۋداندىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا قۇرىلىسى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى گو ليڭجىن توعىزتاراۋ اۋدانىنىڭ قالا قۇرىلىسى نىسانىن بىلاي دەپ تانىستىردى: ”100 مەتر جەردەن كوگالدى، 200 مەتر جەردەن سۋ جۇيەسىن، 300 مەتر جەردەن الەۋمەتتىك دارەتحانانى، 400 مەتر جەردەن باقشانى، 500 مەتر جەردەن اۆتوكولىك توقتاتۋ الاڭىن تابا الاسىز“. 

جاڭا جوبا بويىنشا 2014 - جىلى 3 - ايدىڭ 5 - كۇنىنەن 2016 - جىلى 11 - ايدىڭ 29 - كۇنىنە دەيىن كولدىڭ نەگىزگى تۇلعاسى جاسالىپ بولىپ، تيەك بەكىتىلىپ، سۋ تولتىرىلدى. بۇل جالپى 977 كۇن جالعاستى. وسى بارىستا قايتالاي بارلاۋ، كوپ رەت دالەلدەۋ جۇرگىزىلىپ، سان رەت وزگەرىس ەنگىزىلدى. 2017 - جىلى كوكتەمدە كول بەتىنە سۋرەتتەي كورىنىستىك ساعىم تۇسكەن كول پايدا بولدى، شۋە باۋسۇننىڭ 3 جىلدان بەرى بايىز تاپپاعان كوڭىلى الاڭنان ارىلدى. ”بىرنەشە جىلدان بەرى كوبەلەك كولىنىڭ كۇن سايىن جاڭالانۋىن، دامۋىن جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ عىلمي شارا قولدانۋىنان جانە ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ بىرگە قۇلشىنۋىنان بولە قاراۋعا بولمايدى“. شۋە باۋسۇن كۇندەردىڭ بىرىندە وسى قالانىڭ ”سۋ ۇستى ۆەنەتسياداي“ دۇنيە ٴجۇزىن جالت قاراتۋىن ٴۇمىت ەتتى.

ٴۇش دوڭگەلەكتى ەلەكترسيكلىنە جۇبايىن وتىرعىزىپ، كول بويىندا سەيىلدەپ جۇرگەن 83 جاستاعى تۇراق توحتىنىڭ كوبەلەك كولىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى وزگەشە. ول: ”بۇرىن بۇل جەردى جابايى ٴشوپ باسىپ جاتاتىن، قازىرگىدەي ورتاسى جاقسى، كوڭىل اشۋ ورىندارى كوپ بولادى دەپ كىم ويلاعان، قاراساڭ كوڭىلىڭ جاي تابادى“ دەدى. 

بۇگىنگى كۇندە توعىزتاراۋ اۋدانىندا كوبەلەك كولىنەن باستالعان، ”ٴۇش سۋ جۇيەسى، جەتى كول“ جاعالىق سۋ كورىنىس بەلدەۋى ىركەس - تىركەس سالىنىپ، سازدىق باقشاسىنداعى بۇلاق كولىنەن ىنتىماق كولى، ديڭشياڭ كولى، ليانحۋ كولى، جيڭحۋ كولى، ينبينحۋ كولىنە دەيىن سۋ جۇيەسىنىڭ ۇزىندىعى 9 كيلومەترگە، سۋ الابىنىڭ اۋماعى 600 مىڭ شارشى مەترگە جەتتى. قالانىڭ جاسىلدانۋ اۋماعى 6 ميلليون 417 مىڭ 400 شارشى مەترگە كەڭەيىپ، جاسىلدانۋ مولشەرى %45.26 كە جوعارىلاپ، ”قالانىڭ بارلىق جەرى سۋلى دا نۋلى، ادامدار كورىنىستەن كوزايىم بولاتىن، تاۋ - وزەندەرى جايناعان“ جاعداي جارىققا شىقتى.

كىتاپ ٴۇيى جونىندە ٴسوز بولعاندا

توعىزتاراۋ اۋدانى ٴدوڭمالى قالاشىعى قىزىلبۇلاق قىستاعىنداعى انار ٴدانى كىتاپ ٴۇيىنىڭ تازا دا رەتتى كىتاپ سورەسىنە ٴتۇرلى كىتاپتار تىزىلگەن، بىرنەشە قىستاق تۇرعىنى جانە بالالار ۇناتقان كىتاپتارىن قولدارىنا الىپ، قىزىعا كورۋدە. 

”اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋ“ دەگەن ٴسوز − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى جونىندەگى جاندى تەڭەۋى. توعىزتاراۋ اۋدانىندا 23 ۇلت تۇرمىس كەشىرۋدە، كوپ جىلداردان بەرى ٴار ۇلت حالقى ٴبىر نيەتپەن قول ۇستاسىپ، جۇرەكتەرى توعىسىپ، ۇلتتار ىنتىماعى ۇستانىمىن ٴار ادامنىڭ كوكەيىنە تەرەڭ ۇيالاتتى. 2020 - جىلدان بەرى توعىزتاراۋ اۋدانى ۇلتتار ىنتىماعىن نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن انار ٴدانى كىتاپ ٴۇيىن جاسامپازدىقپەن قۇرىپ، كوبەلەك كولى كورىنىستىك رايونىنان باستاپ، اتالۋى، بەلگىسى، كىتاپ قورى، قىزمەت وتەۋى جاعىنان بىرلىككە كەلتىرىلگەن 102 انار ٴدانى كىتاپ ٴۇيىن سالىپ، ٴتۇرلى فورماداعى كىتاپ وقۋ قيمىلىن جالپىلاستىرىپ، تاماشا كىتاپ وقۋ ورتاسىن قالىپتاستىردى. 

كوبەلەك كولى كورىنىس رايونداعى انار ٴدانى كىتاپ ٴۇيى − مەملەكەت بويىنشا تۇڭعىش ”ۇلتتار ىنتىماعىن“ باستى تاقىرىپ ەتكەن اۆتوماتتى كىتاپحانا، مۇندا كىتاپ تىڭداعىش، ەلەكتروندى كىتاپ قارىزعا الۋ ماشيناسى سياقتى ەلەكتروندى قىزمەت وتەۋ قۇرىلعىلارى بار. 5 مىڭعا تاياۋ كىتاپ ساقتالعان. ورتا ەسەپپەن اپتاسىنا 70 ساعات تەگىن اشىلادى، ٴار جىلى وقىعان كىتاپپەن ورتاقتاسۋ جينالىسى، اڭگىمە ايتۋ جينالىسى، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى ساباقحاناسى سياقتى جالپى حالىقتىق كىتاپ وقۋ قيمىلىنان 450 مايدان وتكىزىلەدى. 

2023 - جىلى 2 - ايدا ورتالىق كوميتەت ۇگىت ٴبولىمى، مادەنيەت جانە ساياحات مينيسترلىگى، مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن نەگىزگى ساتى الەۋمەتتىك مادەنيەتتىك قىزمەت وتەۋىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنداعى 51 تيپتىك مىسال سارالانىپ جاريالانعان - دى. توعىزتاراۋ اۋدانىنىڭ ”’كوڭىلدى‘ كىتاپ وقۋ، ’وقىعانىمەن‘ ورتاقتاسىپ ارمانعا قانات قاعۋ، انار ٴدانىنىڭ حوش ٴيىسى اڭقىعان − ۇلتتار ىنتىماعىن باستى تاقىرىپ ەتكەن انار ٴدانى كىتاپ ٴۇيى دە سارالاندى.

ٴداۋىر اعىمى جونىندە ٴسوز بولعاندا

ٴبىر ىستاكان كوفە، جەڭىل مۋزيكا، جانعا جايلى ورىن... تولقىن شىمىرلاي تاراعان كول جاعاسىندا اۋىلعا قايتىپ كاسىپ جاراتقان جاس شۋە جىجيە اشقان ”ۋەيشي“ كوفەحاناسى جاستاردىڭ، ٴسوزسىز، كەلەتىن جەرىنە اينالدى. 

”ىشكى ولكەدە كۇتۋشى، شاشتاراز، ۋيچات ساۋداگەرى، جارناماشى، سەرىكتەستىك ديرەكتورى سياقتىلاردى ىستەپ، ازداپ اقشا قۇراعان ەدىم، 2002 - جىلى قىستا قايتىپ كەلگەندە، توعىزتاراۋدىڭ وسىنشاما كوركەم، وسىنشاما تەز دامىعانىن كورىپ، وسىندا كاسىپ اشۋ ويىنا كەلدىم“ دەيدى شۋە جىجيە. بيىل 7 - ايدىڭ 16 - كۇنى كوفەحانانىڭ تيجاراتىن رەسمي باستاعان ەدىم، بۇل ساياحاتشىلار مەن جاستاردىڭ، ٴسوزسىز، كەلەتىن جەرىنە اينالدى. قاۋىرت مەزگىلدە كۇنىنە 500 قاريدار قابىلدانادى، 15 ادامنىڭ جۇمىستانۋ ماسەلەسىن شەشتىم. 

قازىر كوفەحانا تيجاراتى كوفە، شاراپ، ٴتۇرلى قاقتامالاردى نەگىز ەتەدى، كەيىن تاعى وركەستىردە ٴان ايتۋ، قولونەر بۇيىمدارىمەن ورتاقتاسۋ سياقتى قىزمەت وتەۋ، سەزىنۋ قيمىلدارىن قوسىپ، اعىمدىق مادەنيەت ارقىلى ساياحاتشىلاردى باۋراماقشىمىز. شۋە جىجيە اشقان كاسىبىنىڭ بولاشاعىنا زور ٴۇمىت ارتىپ وتىر. ول بىلاي دەدى: ”توعىزتاراۋ اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى جاقسى، كوفەحانانى اشۋ، جوبالاۋ، تيجارات جۇرگىزۋ بارىسىندا ۇكىمەت جانە قاتىستى ورىندار كوپ كومەك كورسەتتى. بۇل مەنىڭ توعىزتاراۋ اۋدانىندا مادەنيەت مانىنە يە ماركالى دۇكەن اشۋىما ٴتىپتى دە سەنىمدىلىك باعىشتادى“.

جاقىنعى جىلداردان بەرى توعىزتاراۋ اۋدانى كوبەلەك كولىندە ٴلاززاتتانۋ ۇلگىسىندەگى كەشكى ساياحات ماركاسىن جاراتتى. ساياحاتشىلار ”كۇندىز كورىنىس رايونىن ساياحاتتاسا، كەشتە كوبەلەك كولىن ساياحاتتاپ“، ٴار كۇنى ەرەكشە ۇلتتىق سالت - سانا كونسەرتىنەن ٴلاززات الادى، دەنە تاربيە الاڭدارى تەگىن اشىلىپ، ”بيگە باسقان تيانشان“ اتىنداعى سان قۇبىلعان شام سالتاناتىنان جانە كوشە ارالاپ، كەشكى بازارداعى الۋان ٴتۇرلى تاعامداردان ٴدام تاتادى. باي مازمۇندى كەشكى ساياحات، كەشكى كوڭىل اشۋ، كەشكى اس - سۋ، كەشكى زات ساتىپ الۋ، كەشكى تۇسەلحانا سياقتى كاسىپ كۇيلەرى ارقىلى توعىزتاراۋ اۋدانى سالت - ٴداستۇر مادەنيەتى مەن اعىمدىق جاڭالىق جاراتۋدى ورگانيكالى ۇشتاستىرىپ، گۋمانيتارلىق مازمۇندى ىشكەرىلەي اشىپ، تۇنگى ەكونوميكانىڭ اناعۇرلىم تەرەڭ، اناعۇرلىم ۇلكەن ارنا بويىنشا دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، جارقىراعان ”ٴتۇن“ كاسىپ كۇيىنىڭ ومىرشەڭدىگىن ارتتىردى. 

كوبەلەك كولىنىڭ كەشكى كورىنىسى    لاي يۇينيڭ فوتوسى

 كوبەلەك كولىنىڭ تولىق كورىنىسى   (ماتەريالدىق سۋرەت)

 كوبەلەك كولىنىڭ كوركەم كورىنىسى   (ماتەريالدىق سۋرەت)

كوبەلەك كولىندەگى انار ٴدانى كىتاپ ٴۇيى    لي جيان فوتوسى

قىستاق تۇرعىنى انار ٴدانى كىتاپ ۇيىندە كىتاپ وقۋدا  لي جيان فوتوسى

سازدىق باقشاسىنداعى سەيىل - سەرۋەن   لي جيان فوتوسى

 توعىزتاراۋ اۋدان ورتالىعىنا كەڭىستىكتەن كوز سالعاندا      (ماتەريالدىق سۋرەت)